Een federaal rampenplan voor corona, wat betekent dat precies?

Premier Sophie Wilmès (MR) heeft een federaal rampenplan afgekondigd. "We blijven in een versterkte fase twee: we gaan nu de federale fase van het crisisbeheer in", luidde het. Dat wil zeggen dat alle beslissingen genomen door een zogenoemde beheerscel bestaande uit de premier, de bevoegde ministers én de ministers-presidenten van de deelregeringen. Zij zullen zich laten bijstaan door een team van experten.

Op die manier is een betere informatie en coördinatie mogelijk over de maatregelen die overal genomen worden. "We willen dat dezelfde beslissing overal op dezelfde manier worden toegepast. Alleen samenwerking en coördinatie zijn de sleutels om te slagen in de bestrijding van het virus", aldus Wilmès.  

De federale regering trekt het laken nu dus naar zich toe. Ze heeft drastische maatregelen genomen die gelden voor het hele grondgebied, zoals het sluiten van cafés, restaurants. Ook alle lessen worden opgeschort. Scholen moeten wel voor opvang zorgen.   

"Een rampenplan laat je toe om alles te doen wat je moet doen", vat grondwetspecialist Johan Vande Lanotte (SP.A) het in één zin samen. "Je hebt een provinciaal en een nationaal rampenplan. Bij een provinciaal rampenplan is het de gouverneur die alles coördineert, weliswaar nauw in samenspraak met de minister van Binnenlandse Zaken, wiens adviezen hij volgt. Maar bij een nationaal rampenplan coördineert de federale regering alles."

Een nationaal rampenplan kan bij een grote ramp zoals een treinramp, of bijvoorbeeld als de volksgezondheid meespeelt, zoals nu. Maar het kan ook om economische noodsituaties gaan, zoals de bankencrisis van 2008. Omdat het over verschillende soorten problemen kan gaan, is het logisch dat de regering zich uitgebreid laat informeren door een team van experts.

Wat de regering beslist bij een federaal rampenplan, geldt meteen voor het hele land. "Dan moet iedereen dat doen, al kan er wel altijd een uitzondering gevraagd worden", zegt Vande Lanotte.  

"Een federaal rampenplan kan ingevoerd worden als juridisch instrument "federaal nood- en interventieplan", zegt Brecht Warnez, professor Bestuursrecht aan UGent en Vlaams volksvertegenwoordiger voor CD&V. "Voor gezondheid kan er volgens de wet op het politieambt een bijzonder nood- en interventieplan worden ingevoerd in het kader van de gezondheidszorg. De laatste keer dat zo’n plan is opgemaakt was voor de Mexicaanse griep (H1N1) in 2009."

Hoe ver het gaat, hangt dus af van hoe de regering alles definieert. Maar het principe is hetzelfde, zegt Warnez: de regering kan meteen beslissingen doorgeven aan de politie, brandweer en hulpdiensten, en de lokale overheden (steden, gemeenten en provincies) die dan ondergeschikten worden. In dit geval wordt de lokale autonomie dan overstegen door de federale, omdat de federale overheid de materie naar zich toe trekt.

Het federale rampenplan kan in principe niets opleggen dat Vlaams is geregeld, maar in dit geval heeft Wilmès duidelijk gezegd dat ook de minister-presidenten bij de besluitvorming betrokken worden. Ze werd ook geflankeerd door Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) en Waals minister-president Elio Di Rupo (PS).

"De regering kan weinig in detail gaan, of meer in detail gaan. In dat laatste geval, kan zij eventueel extra bevoegdheden naar zich toe trekken", zegt Warnez.

Woensdag gaf de federale regering nog adviezen, die door de gouverneurs en burgemeesters in concrete maatregelen moesten worden omgezet. De regering legde dan eigenlijk de bal in het kamp van de lokale overheden (provincies of steden/gemeenten) die het dan zelf konden invullen, waardoor we een versnipperde situatie kregen.

Daardoor zat er geen duidelijke lijn in de hele zaak en kreeg je versnipperde beslissingen, zeiden critici. Bij een nationaal rampenplan kan het gecoördineerder en ook veel sneller gaan, omdat er geen tussenstappen meer nodig zijn.

Bekijk hier burgemeester Bart De Wever over het rampenplan: