Nu al politieke kink in de kabel? Partijen maken voorbehoud tegen nieuwe regering Wilmès II

Vanmorgen werd premier Sophie Wilmès door de koning aangeduid als formateur. Straks moet zij met de 10 partijen, die gisteravond hun steun toezegden om de coronacrisis te bestrijden, afbakenen welke volmachten de regering daartoe zal krijgen van het parlement en dat voor 3 tot maximaal 6 maanden. De regering mag gedurende die periode  ingrijpende beslissingen nemen, zonder dat het parlement groen licht moet geven met elke beslissing. De Kamer zet zichzelf zo dus wat buitenspel, opdat de regering efficiënter zou kunnen optreden. 

De bedoeling is dat Wilmès in de loop van de komende dagen opnieuw het vertrouwen vraagt aan het parlement, aldus koninklijk opdrachthouder Patrick Dewael (Open Vld) gisteren. Maar dat scenario lag gisteren helemaal niet op tafel, zeggen zowel sp.a als N-VA. Er is enkel een akkoord gesmeed over de bijzondere machten die aan de húidige regering in lopende zaken gegeven zouden worden, klinkt het. Die zouden na maximaal zes maanden verdwijnen, waarna de regering automatisch weer in lopende zaken zou gaan. Over een nieuwe vertrouwensstemming, en dus een nieuwe regering die niét meer in lopende zaken zit (Wilmès II) zou niet gesproken zijn.

Waarom die stemming er toe doet? De vrees van een aantal partijen is dat als het vertrouwen wordt gegeven aan een minderheidsregering, dat die dan gebeiteld zit tot aan de volgende verkiezingen van 2024. Eens een nieuwe regering het vertrouwen krijgt van de Kamer, blijft die namelijk in het zadel tenzij ze er zelf de brui aan geeft, of een meerderheid aan oppositiepartijen een alternatief kan voorstellen: de zogenaamde constructieve motie van wantrouwen. 

Maar zolang PS, Ecolo en Groen de minderheidsregering blijven steunen, laat staan er na verloop van tijd zelf tot zouden toetreden, blijft de regering dus ook gewoon zitten. Politicoloog Carl Devos had het vanmorgen in onze krant al over de mogelijke sluimerende ‘vivaldisering' van de nieuwe regering en de ‘Vivaldi-omsingeling’ van CD&V en Open Vld. 

Inti Ghysels, hoofd van de studiedienst van sp.a, tweette gisterenavond nog dat er “geen nieuw regeerakkoord en geen vertrouwensstemming” komt, hoewel Dewael net daarvoor het exacte tegengestelde had verkondigd. Het mag dus duidelijk zijn dat er ruis op de lijn zit. 

Om 17 uur verzamelt formateur Wilmès de tien partijen voor overleg. De bedoeling is dat daar gepraat wordt over de afbakening van de volmachten. De afspraak is dat de regering alleen volmachten krijgt om de coronacrisis te bestrijden, niet om bijvoorbeeld de levensduur van de kerncentrales te verlengen.

N-VA is alvast niet geneigd om Wilmès-II het vertrouwen te geven. Sp.a is voorzichtiger: als er kan aangetoond worden dat de regering Wilmès-II na de afgesproken zes maanden opnieuw een regering van lopende zaken wordt, dan zou de partij de nieuwe ploeg wel kunnen steunen. 

Regeren met volmachten is volgens grondwetspecialist en ervaringsdeskundige Johan Vande Lanotte alvast  geen probleem voor een regering in lopende zaken. “Een regering mag in lopende zaken doen wat het parlement zegt dat ze mag doen”, argumenteert de voormalige sp.a-vicepremier. “Het is het parlement dat delegeert.”

“Volgens mij is een volheid van bevoegdheden niet nodig, de regering in lopende zaken mag alles doen waar het parlement het mee eens is”, verduidelijkt hij. Het is immers de volmachtenwet die zo gedetailleerd mogelijk zal bepalen wat de regering mag en wat niet. “Op dat moment speelt het debat over volheid van bevoegdheden eigenlijk zelfs niet. Merk ook op dat een eventueel regeerakkoord - in een scenario waarin het parlement toch het vertrouwen geeft - net door de volheid van bevoegdheden niet bindend is.”

Niet alle grondwetsspecialisten zitten helemaal op die lijn. Aan De Tijd noemde hoogleraar grondwettelijk recht Stefan Sottiaux de combinatie van volmachten met lopende zaken “erg problematisch vanuit democratisch oogpunt”. En dit “omdat het parlement dan zijn controlerende macht niet kan uitoefenen en het vertrouwen in de regering niet kan opzeggen. Dat is dan ook de reden waarom Dewael een vertrouwensstemming een betere optie vond. 

Maar zelfs als de regering-Wilmès het vertrouwen krijgt, dan nog is het problematisch omdat het om een minderheidsregering gaat”, aldus Sottiaux. “Om een crisis te beheersen is het beter dat je een volwaardige regering hebt, of een noodregering, of een regering van nationale eenheid.”