Schrik straks niet van een leeg rek in de supermarkt

Zijn de rekken met groenten en fruit in de supermarkt straks leeg?

“Het antwoord is: neen.” Luc Vanoirbeek, algemeen secretaris van Belgische Tuinbouwveilingen (VBT) is er zeker van: er zal geen tekort ontstaan in onze supermarkten. “Zelfs in de meest gekke dagen, toen iedereen aan het hamsteren sloeg, zijn we er altijd in geslaagd om de productie op peil te houden. Ik kan nu alleen spreken over de veilingen in ons land, maar de hele tuinbouwsector is eigenlijk een heel geoliede machine.” Wel voelt de sector natuurlijk dat met het sluiten van de horeca een van zijn grootste klanten weggevallen is.

Al moet u straks ook niet verbaasd opkijken als er links of rechts wel een gat in de rekken van de supermarkt te bespeuren valt. “Voor de import van bepaalde zaken, waar we sterk afhankelijk zijn van luchtvracht, is dat wel merkbaar”, zegt Veerle Van der Sypt van beroepsfederatie Fresh Trade Belgium. “Gember blijkt nu bijvoorbeeld iets dat moeilijk te verkrijgen is. Maar ook voor passievruchten, mango’s of blauwe bessen kan dat straks het geval zijn.”

Zijn er straks voldoende arbeiders om te kunnen oogsten?

Op dat vlak konden de coronamaatregelen niet slechter vallen: net aan het begin van het oogstseizoen. “In Vlaanderen hangen we voor 90 procent af van externe werkkrachten, voornamelijk uit Oost- en Zuid-Europa”, zegt Vanessa Saenen, woordvoerster van de Boerenbond. “Die mensen geraken nu moeilijker hier. Voorlopig dreigt er nog geen probleem, maar dat zal wel steeds moeilijker worden.”

Mede daarom lanceerde Vlaams minister van Werk en Landbouw Hilde Crevits (CD&V) gisteren de website helpdeoogst.be. Daar kunnen landbouwers met een dringende vraag naar seizoensarbeiders vacatures plaatsen. Werkzoekenden, jobstudenten, gepensioneerden of wijkwerkers kunnen zich daar makkelijk aanmelden. Daarbovenop wordt werken in de land- en tuinbouw ook mogelijk voor de vele tijdelijke werklozen. “Zij behouden nu 75 procent van hun uitkering, wat voordien niet het geval was”, zegt Hendrik Vandamme van het Algemeen Boerensyndicaat (ABS), die de oogst door die maatregelen “wel ziet goedkomen”.

Wat zijn de gevolgen voor de Belgische export van voedingsmiddelen?

België produceert natuurlijk niet enkel voeding voor de interne markt, voor bepaalde producten zijn wij een netto-exporteur. Voor algemene cijfers over de gevolgen van de coronamaatregelen op onze export is het nog veel te vroeg. Al is de vrees daar groter dan voor de binnenlandse productie. Zo riepen de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en Wereldhandelsorganisatie (WTO) eind vorige maand al op om de handelsketen in voedsel zo veel mogelijk te vrijwaren. Een boodschap die enkele academici en CEO’s van landbouwbedrijven eind vorige week overnamen.

“Neem nu specifiek de diepvriesfrieten, waar we wereldexporteur in zijn”, zegt Vandamme. “De aardappelsector ziet heel wat festivals, evenementen en restaurants als klant wegvallen. Dat zorgt voor een sneeuwbaleffect. Zij moeten nu de keuze maken voor wat de volgende oogst zal worden. Die zou best weleens kleiner kunnen zijn dan dit jaar.”

“Wat je goed moet verstaan, is dat er weinig rek zit op de productie op korte termijn”, zegt Greet Riebbels van het Instituut voor Landbouw en Visserijonderzoek (IVLO). “Je kan niet aan een boer of slachthuis zeggen om even te wachten met oogsten of slachten omdat er tijdelijk minder vlees wordt gegeten of minder vraag is naar asperges – een typisch gerecht voor restaurants. Groenten kunnen niet wachten met groeien. Het enige dat je dan kan doen, is groenten in de soep draaien, ze als diervoeder proberen te gebruiken of in laatste instantie als meststof op de akker uitstorten.”

Zal deze crisis op de lange termijn gevolgen hebben voor de voedselvoorziening?

Dat is de vraag van 1 miljoen. “Voorlopig is die onmogelijk te beantwoorden”, zegt Riebbels. “Bij de mondmaskers zie je ons nu teruggrijpen naar Europese productie. Ook voor voedselproductie kan de vraag op de politieke tafel worden gelegd: is voedsel een strategisch goed, en moeten we blijven waken over een lokale productie?”

Het is iets dat bijvoorbeeld in Franstalig België al opgeworpen werd door enkele organisaties. “Deze crisis toont de zwaktes binnen ons systeem”, zegt Monica Schuster van WWF België die een open brief in L’Avenir ondertekende om kortere ketens te vragen in onze voedselvoorziening. “We moeten ons nu afvragen wat we straks willen als de grenzen weer helemaal opengaan”, zegt ze. “Bijvoorbeeld in Afrika, waar we straks verwachten dat het virus lelijk zal huishouden, is de lokale economie vaak sterk afhankelijk van één product. Als we hier van de ene op de andere dag de grenzen sluiten, valt die keten plots stil en dreigen die landen twee keer getroffen te worden: een keer door het virus en een keer omdat de lokale economie er helemaal stilvalt.”