Alle ogen op Denemarken: ‘Wij snel open? Waarom gingen jullie zo laat dicht?’
Heel Europa kijkt naar Denemarken, het eerste land dat ruim twee weken geleden de lockdown versoepelde. Het goede nieuws: vooralsnog zijn de Denen tevreden. ‘De vraag is niet waarom Denemarken zo snel open kan, maar waarom jullie zo laat dichtgingen’, zegt een Deense expert.
Of de Denen weer graag naar de kapper wilden? “Allemachtig, ja. We hadden zó veel klanten. Een vrouw wilde zelfs dat ik maandagmorgen om vijf uur al haar haar zou kleuren”, lacht Yenz van Tilborg uit Odense. “Ik zei: nu weten jullie wat jullie hebben gemist, bitches.”
De trendy kapperszaak die Yenz samen met zijn Nederlandse man in de Deense stad runt, was ruim een maand dicht. “Ik begreep dat we dicht moesten en ik ben trots op mijn land dat we die beslissing hebben genomen. Maar ik ben ook heel blij dat we weer open zijn”, vertelt hij aan de telefoon.
Knippen met mondkapjes
De twee knippen nu met mondkapjes op. Niet omdat het verplicht is, maar omdat ze het zelf fijner vinden. “We laten maximaal twee klanten tegelijk in de zaak. Binnen wachten op je beurt mag niet meer.” Daarnaast plannen ze meer ruimte tussen afspraken en maken ze na elke knipbeurt alles schoon, ook de toetsen van de betaalautomaat.
Heel Europa kijkt naar Denemarken: het eerste Europese land dat na Italië in lockdown ging en het eerste Europese land dat daar langzaamaan weer uit komt. Denemarken als gidsland. Of als proeftuin, zo u wilt. Wat gebeurt er daar nu, na de heropening, met het aantal besmettingen en het aantal mensen dat in het ziekenhuis belandt?
Het land ‘sloot’ al op 12 maart: scholen dicht, horeca dicht, (veel) winkels dicht en de grenzen dicht. Toen was er nog geen enkele Deense coronadode gevallen, wel nam het aantal besmettingen snel toe. Een echte smittebombe of besmettingshaard was er in Denemarken niet. Het virus kwam waarschijnlijk mee met wintersporters uit Oostenrijk en trok daarna geleidelijk door het land, weet Nils Strandberg Pedersen, de gepensioneerde, voormalig directeur van het Statens Serum Institut, zeg maar het Deense Sciensano. Hij zegt ook: “De vraag is niet waarom Denemarken nu zo snel open kan, maar waarom jullie zo laat dichtgingen.”
Ter vergelijking: In België moesten horeca en scholen pas op 16 maart de deuren sluiten. Strandberg Pedersen: “Ja, dat is maar een paar dagen later, maar jullie zaten toen al veel verder in de epidemie.” De cijfers nu: Denemarken (5,8 miljoen inwoners) heeft iets meer dan 450 doden en er liggen nog zo’n 60 mensen op de intensive care. België heeft bijna 8.000 overlijdens gerapporteerd door het coronavirus, 674 mensen liggen op intensieve zorgen.
De Denen zijn ze nu ook eerder weer open. Stap voor stap, dat wel. De scholen geven er sinds woensdag 15 april weer les. Op die datum werden de regels voor thuiswerken versoepeld. Sinds maandag 20 april zijn kappers, rijscholen en rechtbanken weer open. Horeca, winkelcentra en sportclubs zijn nog dicht, voorlopig tot 11 mei.
‘Dit is hoe we dingen doen’
Hoe die heropening bevalt bij de scholen? “Goed”, zegt Dorte Lange, vicevoorzitter van de Deense lerarenvakbond. “De scholen zijn tevreden. De leraren en de kinderen ook. Elke school heeft haar manier gevonden om weer open te gaan, dat is hoe we dingen doen in dit land.” Tweeënhalve week zijn de scholen weer open en, zo stelt Lange, voor zover zij weet, zijn er geen gevallen bekend van leerlingen, leraren of ouders die daarna positief zijn getest op corona. “De Denen zien dit ook niet als een experiment, de meeste kinderen zijn gewoon weer op school.”
Er is natuurlijk een andere kant. Alleen de kinderen tot en met 11 jaar gaan naar school. Voor de oudere leerlingen is er letterlijk nog geen ruimte in de schoolgebouwen. En er zijn ouders die hun kinderen niet naar school laten gaan. Else Sommer, marketingassistent uit Roskilde, houdt haar 10-jarige zoon thuis. “Omdat we nog zoveel dingen niet weten over dit virus.” Haar beslissing leidt tot gedoe, vertelt ze via messenger. De school werkt amper mee bij het thuisonderwijs dat Sommer nu geeft. “We worden door de leraar een beetje te kijk gezet in de groepscommunicatie, we voelen ons vervreemd. Het systeem is op weg naar een gecontroleerde uitbraak van het virus en laat ons daarin niet zelf keuzes maken. Maar als mijn gezin onderdeel is van dat spel, laat me dan ten minste kiezen wanneer ik uitgespeeld word!”
Hoe doen de Denen het op straat? “Goed en niet goed”, zegt René Passet, voormalig filelezer op de Nederlandse radio, vanuit Kopenhagen. “De Denen zijn wat meer gezagsgetrouw dan de Nederlanders. In de binnenstad van Kopenhagen is het heel rustig. In het openbaar vervoer ook, daar moet je voor de intercity’s nu reserveren via een app. En bij stoptreinen kun je in die app zien hoe druk het is in de trein die aankomt, bij ‘rood’ moet je de volgende trein nemen.” Maar de politie moest afgelopen weekend wel ingrijpen aan de Islands Brygge, een boulevard aan het water. “Daar waren te veel jongeren in de zon bier aan het drinken.”
Passet woont sinds afgelopen zomer in de Deense hoofdstad. Hij werkt als muziekjournalist en, tijdelijk, als fietskoerier. “De discussie gaat hier nu vooral over wat er nog meer open kan, want de economie staat onder druk. De oudste boekhandelketen van Denemarken is deze week failliet gegaan, vliegmaatschappij SAS heeft alleen al in Denemarken 1.700 mensen moeten ontslaan.”
Besmettingsgraad stijgt
De cijfers zijn vooralsnog goed. “De infectie is onder controle en de Deense strategie heeft een eerste, moeilijke fase overwonnen”, meldde premier Mette Frederiksen eerder deze week aan het parlement. “De cijfers zien er inderdaad vredig uit”, zegt Nils Strandberg Pedersen, de oud-directeur van het Statens Serum Institut. “Er komen dagelijks nog maar zo'n twintig patiënten in het ziekenhuis bij. De besmettingsgraad ligt nog onder de cruciale waarde van 1.” Hij is de afgelopen twee weken wel iets opgelopen: van 0,6 naar 0,9, zo werd donderdag bekend.
Strandberg Pedersen weet als geen ander: vanwege de incubatietijd van het virus duurt het even voordat je de gevolgen van openstelling terugziet in de besmettingen. “De afgelopen en de komende week zijn daarin erg belangrijk. Het is nu vooral zaak de ouderen te blijven beschermen.”
Een belangrijk onderdeel van die strategie: heel veel testen. In Deense parken zijn de afgelopen weken grote, witte tenten verschenen waarin iedereen die klachten heeft zich kan laten testen. Niet alleen zorgpersoneel of leerkrachten, maar alle Denen. “Het doel is om 20.000 testen per dag uit te voeren”, weet Pedersen. Wie positief test, moet in zelfisolatie. “Het is een belangrijke voorwaarde om het land nog verder te kunnen openen.”