Wat vrouwen doet watertanden: ‘Dit is fout op zo veel manieren, maar ook zó sexy’

Ze bevinden zich op nog geen halve meter van elkaar, alleen gescheiden door een dun houten wandje met een raampje van gaas. Vier afleveringen lang draaien hoofdrolspeelster ‘Fleabag’ en de jongensachtige priester met zijn ondeugende ogen in Fleabag dan al om elkaar heen – iedere keer als ze elkaar aankijken kun je de chemie haast zien knetteren. En nu zitten ze dan in een biechthokje, en luistert hij, dronken, zwijgzaam en onzichtbaar, naar een schitterende monoloog waarin zij voor het eerst al haar kwetsbaarheden uitspreekt.

Hij reageert niet als ze klaar is. Wat geritsel. Stilte. Geritsel. Lieve hemel, wat duurt het lang.

En dan ratst hij plotseling het gordijntje open. Zweterig. Kijkt naar haar met de verwilderde blik van een roofdier.

“Kniel.”

Ademhappen hoor, thuis op de bank. Heilige Maria, Moeder van God, bid voor ons zondaars – dit is fout op zo veel manieren, maar ook zó sexy.

Ik was niet de enige. De priester die scenarist en hoofdrolspeler Phoebe Waller-Bridge opvoerde in het tweede seizoen van Fleabag werd vanaf aflevering één door watertandende vrouwen op sociale media al omgedoopt tot ‘hot priest’. Er verschenen lange popculturele analyses over wáárom deze priester de vrouwelijke populatie zo wist te kriebelen in de onderbuik, variërend van verbodenvruchtverklaringen tot uitgebreide uiteenzettingen over verlangens naar onderwerping en overgave, van psychologische bespiegelingen over de onweerstaanbare aantrekkingskracht van mannen die écht naar je luisteren tot loftuitingen op alles wat Andrew Scott fysiek zo aantrekkelijk maakt. De acteur, in één klap onweerstaanbaar sekssymbool, was overdonderd. “Ik las dat de belangstelling voor religieuze porno met 125 procent was gestegen”, vertelde hij in een interview met The New York Times.

Dat het overduidelijk de bedoeling is van deze scène dat vrouwelijke kijkers zich visueel verlustigen en dat er vervolgens serieuze discussies worden gevoerd over what makes them tick – eigenlijk is het iets van de laatste tien jaar en dan nog gebeurt het mondjesmaat. “Vrouwelijke verlangens en seksuele behoeftes zijn in films gemarginaliseerd”, schrijft Christina Newland in het voorwoord van She Found It at the Movies, een essaybundel die precies daar verandering in wil brengen. Als er één medium is dat uitnodigt tot het zich verlustigen aan lichamen (m/v), dat voyeurisme stimuleert en aanmoedigt, is het wel cinema, betoogt ze. Maar als films seksueel willen prikkelen, dan zijn vrouwen vaak het onderwerp van verlangen, maar “zelden zien we actief verlangende of promiscue vrouwelijke personages in films die hen met respect neerzetten”. 

Daarbij doet de wereld verder alsof de seksueel geladen female gaze niet bestaat. De meerderheid van de recensenten is man, en als vrouwelijke filmjournalist bij onder andere The Guardian, Sight and Sound en Vice merkte Newland dat zij lang huiverig was om te schrijven over de relatie tussen cinema en seks omdat haar blik haar zo overduidelijk zou onderscheiden van haar collega’s. Zo was het volgens haar ‘de onuitgesproken afspraak’ dat het fysiek van een knappe man benoemen ongepast was. “Het werd gezien als onprofessioneel, meisjesachtig en stereotiep vrouwelijk, op een negatieve manier.”

Daarom voelt She Found It at the Movies misschien ook zo schaamteloos eerlijk en bevrijdend – in uiterst persoonlijke essays delen 21 verschillende vrouwelijke journalisten van welke filmgerelateerde zaken bij hen het bloed sneller gaat stromen. Dat kan van alles zijn: van James Dean tot kleurloze mannen met Britse accenten, van Lauren Bacall tot seriemoordenaars, van overhemden met korte mouwen tot Claire Denis’ kannibalistische manneneter uit Trouble Every Day. Anna Bogutskaya legt uit waarom dansende mannen – Gene Kelly in het bijzonder – haar opwinden. Films waarin dans onlosmakelijk met het verhaal verbonden is, zoals Summer Stock, Magic Mike XXL en Dirty Dancing, “zijn films voor wellustige vrouwen. Het gaat niet om de dansende mannen. Het gaat erom dat ze ons naar hen laten kijken – en over hen laten fantaseren”, schrijft Bogutskaya.

Haar stuk is een heerlijke ode aan bewegende mannenlijven, maar het onderstreept ook precies dat dit het soort erotiek is die heteroseksuele vrouwen voorgeschoteld krijgen in de bioscoop. Scenaristen en regisseurs bepalen wat sexy is, en de meerderheid is man. Een slipjesloze Sharon Stone die haar benen kruist in Basic Instinct? Tatjana die in Flodder  ‘O buurman, wat doet u nu?’ kirt? Dat soort scènes voelden nooit alsof ze gemaakt werden met ook vrouwen als doelgroep. En wat er in de ‘vrouwenfilms’ zat, was ook weinig opwindend: een kuis kusje in de regen aan het einde van een romantische komedie, daar moesten de dames het maar mee doen. Het is geen toeval dat de uitzonderingen op deze regel die She Found It at the Movies opvoert vaak geregisseerd en/of geschreven zijn door een vrouw.

Bij zo’n seksueel geladen medium als film gaan degenen die niet direct bediend worden dan zelf wel op zoek naar sexy momenten, ook al zijn die niet per se als zodanig bedoeld. ‘The Sound of Music is de geilste film die ik ooit heb gezien’, is de titel van het essay van schrijfster en performer Anne Rodeman (Slate, Vulture, McSweeney’s). Ze zag die film als kind van een jaar of 8, in het nonnenklooster van haar tante nota bene, en viel niet voor die ruwe-bolster-blanke-pit kapitein Von Trapp. Nee, “het was de gouvernante Maria en de veelbetekenende blikken die ze met haar protegé Liesl uitwisselde die jarenlang mijn lendenen in vuur en vlam zette”. Dat ze lesbisch is, realiseerde ze zich later pas, maar “er zat een stuk meer seks in die film dan mijn tante Pat of mijn ouders leken te zien.”

Dat zoeken naar ‘geheime genoegens op onverwachte plekken’ is misschien een manier waarop je je als vrouw “de door mannen gedomineerde filmwereld kunt toe-eigenen”, schrijft Newland. Maar wat moet je er dan mee als je het als zelfverklaard feminist heel warm krijgt van, bijvoorbeeld, Alex uit A Clockwork Orange, een meedogenloze verkrachter? Voor filmmaker en recensent Caroline Golum bleek het een eerste kennismaking met haar masochistische verlangens. Maar de Australische journalist en filmprogrammeur Eloise Ross vindt het problematisch dat ze van kinds af aan al als een mot naar de vlam wordt toegezogen naar de brute moordenaar Oliver Reed in Oliver! “Cinema kan wellust oproepen die het intellect overstijgt. Door te focussen op zijn ogen, zijn gezichtsuitdrukkingen en zijn gebaren wil de film dat we naar hem gaan verlangen. We moeten zó over hem fantaseren dat we zijn slechte kanten niet meer zien. Te vaak zetten films geen vraagtekens bij het type van de gevaarlijke, verleidelijke man – ze doen simpelweg alsof hij zijn suprematie verdient.”

En het is deze manier waarop de essays in She Found It at the Movies het persoonlijke overstijgen. Door te focussen op verlangen en seks stellen ze interessante vragen over man-vrouwverhoudingen, over onze opvattingen over liefde en seksualiteit, over mensen die buiten de geijkte kaders vallen en over de manier waarop die kaders worden gedicteerd door de maatschappij én door film. 

She Found It at the Movies. Women Writer’s on Sex, Desire and Cinema van Christina Newland verscheen bij Red Press, 224 pagina’s, € 19,99.