"We can't breathe": net zoals Floyd, snakken veel mensen van kleur ook bij ons al jaren naar adem

Stel je voor dat je aangehouden wordt omdat men je verdenkt van te betalen met een vals biljet. Dat je tijdens je arrestatie door politieagenten hardhandig tegen de grond gedrukt wordt. Dat één van deze agenten zijn knie gedurende negen minuten op je nek duwt terwijl een andere agent verontwaardigde omstaanders op afstand houdt. Dat je nadrukkelijk aangeeft dat je hele lichaam pijn doet en je niet kunt ademen. Dat je verbale en non-verbale uitingen van pijn genegeerd worden. Dat je hierna uit onmacht en wanhoop naar je recent overleden moeder roept, terwijl je je uiterste best doet om tevergeefs naar adem te happen. Tevergeefs, omdat je lichaam het na al jouw inspanningen toch begeeft. Dit zijn de laatste momenten van George Floyd. Een 46-jarige Afro-Amerikaanse man. Een vader, partner, broer, zoon en neef.

Floyds laatste momenten zijn blijven nazinderen. Ze hebben gezorgd voor wereldwijde verontwaardiging en een opflakkering van de Black Lives Matter-beweging. Je vraagt je misschien af: waarom nu? Etnische profilering en politiegeweld hebben zich in het verleden toch nog voorgedaan? Wel, voor ons -zwarte mensen- is de moord op Floyd de druppel die de overvolle emmer van onrechtvaardigheden die wij al te vaak hebben moeten slikken, deed overlopen.

Zijn moord symboliseert de dehumanisering en pijn die wij doorheen onze levensloop moeten verduren. Daarbovenop fungeert zijn moord als katalysator om ons te organiseren, en racisme met man en macht aan de kaak te stellen. Het sterkt ons om voor de zoveelste keer strijdlustig en met volle passie, ademruimte te eisen.

Opvallend is dat de virtuele en fysieke protesten de grenzen van de Verenigde Staten hebben overschreden. Overal ter wereld getuigen zwarte mensen on- en offline over het racisme dat zij ervaren, waarvan etnische profileringen en politiegeweld slechts twee voorbeelden zijn. Want inderdaad, racisme is een beest dat veel gezichten kent. Het beperkt zich niet tot het intentioneel onderdrukken, vernederen, en vermoorden van mensen van kleur. Maar het omvat ook de niet-intentionele handelingen en alledaagse, vaak onbewuste, opmerkingen die mensen van kleur moeten verduren. 

Als je de moeite doet om even stil te staan bij deze protestacties en getuigenissen, wordt snel duidelijk dat ze je iets vertellen. Ze belichamen de pijn die zwarte slachtoffers van racisme met zich meedragen. Want inderdaad, racisme doet pijn. Het creëert etterende wonden die na een moeizaam helingsproces vaak overblijven als fragiele en lelijke littekens. Littekens die al te vaak opnieuw worden opengemaakt bij het ervaren en zien van raciale discriminatie. Littekens die slechts langzaam helen omdat er steeds een mes is dat opnieuw snijdt. 

Heel wat wetenschappelijk onderzoek bracht de pijnlijke gevolgen van racisme in kaart. Zo blijkt (veelvuldige) blootstelling aan raciale discriminatie gepaard te gaan met mentale gezondheidsproblemen zoals depressie, angst en post-traumatische stressstoornissen. Hiernaast is geweten dat (veelvuldige) blootstelling aan raciale discriminatie ook gepaard kan gaan met fysieke gezondheidsproblemen. Zo toont onderzoek aan dat slachtoffers van racisme meer te kampen hebben met ziektes zoals diabetes en cardiovasculaire aandoeningen.

Een mogelijke verklaring voor het tot stand komen van bovengenoemde gezondheidsproblemen, is de stress die racisme veroorzaakt. Diezelfde stress kan ook verklaren waarom de moord op Floyd de meeste zwarte mensen zo diep raakt en ontregelt. De nu op onze netvliezen gebrande beelden van zijn laatste momenten zijn stressoren omdat ze ons herinneren aan alle momenten waarop we als zwarte mensen onrechtvaardig behandeld werden.

Ze doen ons situaties herbeleven waarop we vernederd, benadeeld, en verbaal en/of fysiek aangevallen werden. Ze brengen ons terug naar momenten waarop we onze geliefden zagen lijden en ons machteloos voelden, omdat we noch hen noch onszelf konden ontdoen van de gruwelijke gevolgen van racisme. Ze doen ons denken aan momenten waarop we beseften dat in deze wereld zwart-zijn vaak gelijkstaat aan minder-dan-wit-zijn. 

Maar daar eindigt het niet. Deze stress beïnvloedt niet alleen de directe slachtoffers van racisme, maar vormt ook een gezondheidsrisico voor de volgende generatie. Zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat (veelvuldige) blootstelling aan raciale discriminatie tijdens de zwangerschap geassocieerd te zijn met vroeggeboortes en een lager geboortegewicht van zwarte kindjes. Dit is zeer verontrustend omdat een lager geboortegewicht bijv. geassocieerd wordt met obesitas, diabetes, hypertensie en cardiovasculaire aandoeningen op latere leeftijd, maar ook met een verhoogd risico op slechtere schoolprestaties.

Bijna 20 jaar geleden beloofde België tijdens de Durban conferentie om werk te maken van racismebestrijding. Zoveel jaren later voelt een aanzienlijk deel van zijn gekleurde bevolking zich nog steeds raciaal gediscrimineerd. Hoe lang moeten we wachten alvorens racismebestrijding in België een prioriteit wordt en niet slechts een loze belofte? Mijn geduld is althans bijna op. We hebben genoeg afgezien, het is nu 5 voor 12. Tijd om écht werk te maken van een België waar iemands huidskleur niet tot discriminatie kan leiden. 

Maar bij racismebestrijding mag het echter niet stoppen. Want hoewel deze inspanningen broodnodig zijn, zullen ze nooit volstaan om de raciale ongelijkheden volledig uit te wissen. Stel dat we morgen miraculeus wakker worden in een racisme-vrije wereld. Dan zullen de slachtoffers de mentale en fysieke gezondheidsgevolgen van racisme uit het verleden blijven ondervinden, en kunnen deze gezondheidsgevolgen nog steeds de volgende generatie negatief beïnvloeden.

Net daarom moeten we ook ruimte creëren voor het lijden van slachtoffers van racisme. We moeten een klimaat ontwikkelen waar mensen van kleur geloofd en degelijk geholpen worden wanneer we zeggen: “We can’t breathe”. Want net zoals Floyd in de laatste minuten van zijn leven naar adem snakte, voelen veel mensen van kleur zich al jaren verstikt in België.