Hoe Michaela Coel haar verkrachting van zich afschreef
In 2016 werd Michaela Coel tijdens een nachtje uit gedrogeerd en verkracht. Vandaag zet ze haar trauma om in een van de meest spraakmakende tv-series van het jaar. I May Destroy You is naast een ultrapersoonlijk project ook een genuanceerde verkenning van seksuele grenzen anno 2020. Een gesprek met een van dé toptalenten van de Britse tv.
Eén drankje, hooguit twee. Dat was Michaela Coels plan, toen ze vier jaar geleden op een doordeweekse nacht even van achter haar schrijftafel wegglipte. Bestemming: een bar in hartje Londen. Met de hete adem van een ochtendlijke deadline in haar nek was de Britse scenariste volop bezig aan het tweede seizoen van Chewing Gum, de populaire sitcom die in 2015 haar grote doorbraak betekende. Maar een korte pauze kon ze wel gebruiken, dus toen een vriend haar uitnodigde om even op café te gaan, leek dat haar een prima idee.
Enkele uren later. Duizelig en verdwaasd zit Coel weer achter haar computer. Er zitten barsten in het scherm van haar smartphone. Terwijl de nevel in haar hoofd stilaan optrekt, tikt ze de laatste letters van een aflevering. Pas wanneer ze haar laptop dichtklapt, beginnen flarden van de afgelopen nacht terug te komen. Het beeld van een man die over haar heen hangt. Beetje bij beetje sijpelt het ondraaglijke besef door: iemand heeft die nacht iets in Coels drankje gedaan, en haar verkracht.
Die traumatische ervaring schrijft Coel van zich af in I May Destroy You, een 12-delige serie van de BBC en HBO, die schippert tussen rauw en retegrappig. We zien hoe Arabella, Coels fictieve alter ego, hetzelfde lot ondergaat, en wat die ervaring met haar doet. Hoe ze zichzelf verliest, en uiteindelijk weer terugvindt.
Aartsmoeilijk
Twee jaar geleden sprak Coel voor het eerst in het openbaar over haar verkrachting. Als rijzende ster aan het tv-firmament mocht ze in Edinburgh – als eerste zwarte vrouw ooit – de MacTaggart Lecture geven, een van de meest prestigieuze evenementen in de Britse tv-sector. Daarvoor moest Coel al haar moed bijeen rapen, vertelt ze ons tijdens een videogesprek vanuit Londen. “Toen ik mijn speech op voorhand oefende met mijn huisgenoot, was het aartsmoeilijk om die woorden uit te spreken. Het lukte me gewoon niet, ik barstte telkens in huilen uit.” Maar het publiek in Edinburgh zou daar niets van merken: Coel leverde haar briljante speech koelbloedig af.
In haar toespraak vertelde ze ook hoe bevrijdend het was om over de verkrachting te kunnen schrijven – ze was op dat moment al bezig aan het scenario van I May Destroy You –, en op die manier “een verhaal van pijn te kunnen omzetten in een verhaal van hoop en zelfs humor”. In ons gesprek gaat ze daar verder op in: “Weet je, in therapie is dat een veel gebruikte techniek: mentaal terugkeren naar een traumatische gebeurtenis, en dat moment helemaal opnieuw beleven. Het maakt deel uit van het verwerkingsproces. Dat geldt ook voor het maken van I May Destroy You. Natuurlijk was het pijnlijk om terug te denken aan die vreselijke ervaring, maar anderzijds: het feit dat ik nu, vanuit het heden, kan terugblikken op dat trauma, betekent dat ik het heb overleefd. Dat beseffen, is een mooie oefening.”
Coel maakte de reeks echter niet alleen voor zichzelf. “Ik wilde mensen inzicht geven in wat seksueel geweld met iemand doet. Hoe zo’n trauma je perceptie van de wereld beïnvloedt en je gedrag kan veranderen.” En ook voor mensen die zelf slachtoffer zijn geworden van seksueel geweld, kan I May Destroy You veel betekenen, denkt Coel: “Ik hoop dat die mensen zich minder alleen zullen voelen als ze deze serie bekijken. Ik heb in de nasleep van mijn verkrachting periodes van slapeloosheid gekend. Door de schok, de depressie, de boosheid, en de woede over hoe onrechtvaardig de wereld is. Ik hoop dat ik nu andere mensen kan helpen om ’s nachts weer beter te slapen.”
Dat ze daarin geslaagd is, blijkt niet alleen uit de laaiende recensies die I May Destroy You wereldwijd heeft geoogst – onder andere The Guardian rekent de reeks nu al tot de beste tv-series van het jaar –, maar vooral uit de vele persoonlijke reacties die Coel op haar werk krijgt. Van sociale media blijft ze bewust ver weg, wegens de te hoge “schone schijn”-factor, maar in het echte leven ontmoet ze regelmatig mensen die diep geraakt zijn door haar tv-reeks. “Het is al vaak gebeurd dat ik in de supermarkt sta”, zegt Coel, “en dat iemand zijn of haar eigen verhaal met mij komt delen. Op dat soort momenten is het bijzonder jammer dat we mekaar door het coronavirus geen knuffel kunnen geven...”
Condoom stiekem af
Wat I May Destroy You nog specialer maakt, is dat het veel breder gaat dan louter Coels persoonlijke ervaringen. De reeks werpt zich op als een verkenning van seksualiteit anno 2020, met alle zichtbare en minder zichtbare problemen die daarbij komen kijken. De focus ligt op consent, wederzijdse instemming, een onderwerp dat sinds de MeToo-beweging drukker besproken wordt dan ooit. Zo komen niet alleen Arabella, maar ook haar beste vrienden Kwame (Paapa Essiedu) en Terry (Weruche Opia) in situaties terecht waar hun seksuele grenzen worden overschreden. Ook hun verhalen zijn grotendeels op waargebeurde feiten gebaseerd, zegt Coel: “Ik heb me laten inspireren door ervaringen van vrienden, maar soms ook door flarden van conversaties die ik opving op de bus of de trein. Voor zowat elk personage en elke gebeurtenis is er een tegenhanger in de realiteit.”
Er valt heel wat over seks te leren uit I May Destroy You – zelfs voor de cast, geeft Weruche Opia aan: “Dankzij deze rol weet ik nu veel meer over de verschillende vormen van seksueel geweld die er bestaan. Zo bestaat er blijkbaar iets als stealthing: wanneer een man tijdens de seks stiekem zijn condoom afdoet. Er zijn enorm veel grijze zones, waarvan ik nooit eerder had beseft dat ze eigenlijk onder de categorie seksueel geweld vallen. Daar ben ik nu veel alerter voor.”
We leven dan ook in een tijdperk waarin – voornamelijk door de opkomst van datingapps – steeds meer grijze zones ontstaan, vindt Michaela Coel: “Door die apps komen meer mensen met elkaar in contact, maar dat betekent ook dat er meer grenzen overschreden kunnen worden. Ik denk bijvoorbeeld dat Grindr (een datingapp voor homo- en biseksuele mannen, LT) al veel mooie relaties heeft doen ontstaan, maar soms kan een date ook uitmonden in seksueel geweld.”
Precies dat laatste overkomt in de serie de homoseksuele Kwame, die van het ene Grindr-afspraakje naar het andere fladdert. Wat begint als een opwindende vrijpartij met wederzijdse instemming, slaat uiteindelijk om in verkrachting. Coel vond het cruciaal om te tonen hoe ook mannen slachtoffer van seksueel geweld kunnen worden: “Er wordt tegenwoordig meer over seksueel geweld gesproken, en dat is geweldig. Maar ik weet niet of mannelijke slachtoffers al genoeg de kans hebben gekregen om aan dat debat deel te nemen. Met het verhaal van Kwame hoop ik daar verandering in te brengen.”
Intimiteitscoördinator
Om de verkrachting van Kwame juist in beeld te brengen, en tegelijk te vermijden dat er ook op set grijze zones zouden ontstaan, nam Coel een “intimiteitscoördinator” onder de arm. “Zij hielp ons om een soort choreografie te ontwikkelen”, vertelt acteur Paapa Essiedu. “Niet alleen zodat het voor de kijker heel duidelijk zou zijn waar precies de grens wordt overschreden in die scène, maar ook opdat wij als acteurs op ons gemak zouden zijn. Als je een intieme scène speelt, wil je niet de hele tijd bezorgd moeten zijn over wat je aan het doen bent, en wat je tegenspeler daarvan zou kunnen denken. Zo kan je niet acteren. Ik vind het eigenlijk onbegrijpelijk dat zo’n intimiteitscoördinator niet altijd heeft bestaan. Voor een kungfu-film heb je toch ook een gevechtscoördinator? Niemand zou ooit van acteurs verwachten dat ze zelf uitzoeken hoe ze hun samoeraizwaarden moeten hanteren.”
Ook opvallend aan I May Destroy You, is de bijna volledig zwarte cast. De reeks kwam uit terwijl de Black Lives Matter-beweging straten en pleinen bezette, en draagt er zelf ook haar steentje aan bij. Niet door de huidskleur van de personages te benadrukken, maar net door ze als vanzelfsprekend te beschouwen – en dus te normaliseren voor een breed publiek. “Want zo ervaren wij het uiteindelijk zelf”, zegt Paapa Essiedu. “Wij worden niet elke ochtend wakker met de gedachte: ‘Oh my God, ik ben nog steeds zwart!’ (lacht) Het is de buitenwereld die ons constant wijst op onze kleur.”
Dat Michaela Coel als zwarte vrouw niet alleen het scenario schreef en de hoofdrol speelde, maar de reeks ook mee regisseerde én produceerde – ze weigerde zelfs een deal van 1 miljoen met Netflix, om de creatieve controle over de reeks te bewaren – vindt Weruche Opia bijzonder inspirerend: “Het is ongelooflijk om te zien dat dit mogelijk is. Hopelijk zullen onze stemmen nu ook meer gehoord worden, nu Michaela de deur voor ons heeft geopend.”
‘I May Destroy You’ is nu te bekijken op Telenet Play.