Stenen doosje met Inca-offer van paarlemoeren lama en goud gevonden in Titicacameer.

Het Titicacameer ligt hoog in de Andes tussen Bolivië en Peru en het wordt gedeeld door die beide landen. Het is het grootste meer in Zuid-Amerika en het was van groot belang voor veel culturen, onder meer voor de Tiwanaku en de latere Inca's. 

"We wisten dat de Inca's een vorm kenden van rituele offers en dat ze die verrichtten in het meer", zei José Capriles, hoogleraar antropologie aan Penn State. "De kronieken uit de 16e en 17e eeuw geven aan dat er 'verzonken offergaven' gebeurden." 

In 1977 vonden amateurduikers offergaven, of artefacten die een deel zouden kunnen geweest zijn van offerbundels, in de buurt van het grote Isla del Sol, maar geen intacte offergaven. Professionele duikers onderzochten tussen 1988 en 1992 het gebied rond het Khoa-rif in het meer en vonden pre-Inca- en Inca-artefacten, waaronder ook stenen dozen met miniatuurfiguurtjes. 

Recente opgravingen tonen aan dat het Khoa-rif een belangrijke ceremoniële site was voor de Inca's en voor eerdere beschavingen. 

"Sinds 2012 heeft de Université libre de Bruxelles een onderzoeksprogramma opgezet om het onderwatererfgoed van het Titicacameer te lokaliseren en te inventariseren", zei ULB-onderzoeker Cristophe Delaere. "Ons team heeft systematisch onderzoek verricht rond de eilanden en riffen in de Boliviaanse kant van het meer."

Het was tijdens dat onderzoek dat het stenen doosje gevonden werd, maar opvallend is dat deze artefacten niet gevonden werden aan het Khoa-rif maar aan het meer noordelijk gelegen K'akaya-rif. (Lees verder onder de illustratie.)

De K'akaya-archipel ligt ten westen van de Challapata-baai aan de oostelijke oever van het Titicacameer en bestaat uit één groot eiland en drie kleintjes. Het K'akaya-rif is het laatste eilandje in de reeks en is bedekt met de uitwerpselen van vogels. 

De duikers konden de stenen doos intact uit het water halen, hoewel de stroming één kant had afgeslepen. De doos was goed verzegeld maar niet waterdicht. In de doos, onder het slib dat naar binnen was geraakt, lagen een kleine lama gemaakt uit de schelp van een stekeloester (Spondylus) en de opgerolde goudfolie. 

Naast het goud wijst ook het feit dat de lama gemaakt is uit de schelp van een stekeloester erop dat deze dozen artefacten bevatten die waardevol genoeg zijn om als offer te dienen. De dichtstbijzijnde plaats waar de Inca's deze schelpen konden verkrijgen, was immers in de warme kustwateren van de Stille Oceaan voor de kust van Ecuador, een heel eind weg. (Lees verder onder de illustratie.)

Het feit dat deze doos op een andere plaats gevonden werd dan de vorige, doet de onderzoekers denken dat het Titicacameer een centrum voor rituele en ceremoniële activiteiten was voor de Inca's.  

Gelijkaardige offergaven zijn in andere delen van wat eens het Incarijk was gevonden, sommige op het land, sommige in het water, maar de onderzoekers denken dat het meer belangrijk was voor de consolidatie van het rijk.

Volgens Capriles is het Titicacameer een brandpunt geworden voor de Inca's, naarmate ze zich in alle richtingen verspreidden vanuit Cuzco in Peru. Eerdere archeologische vondsten tonen aan dat er op veel van de eilanden, riffen en archipels ruïnes van tempels en andere monumentale architectuur staan. 

"Het meeste van wat we naast de archeologie weten, komt van de Spanjaarden", zei Capriles. "Er zijn aanwijzingen dat het Titicacameer een pelgrimsoord was voor de Inca's, maar ook dat het dienst deed als een brandpunt voor allianties met andere groepen." 

Blijkbaar niet waar zijn de Spaanse mythes over de Inca's die hun goud gedumpt zouden hebben in het meer, maar het meer bevat nog veel informatie die nog blootgelegd moet worden, zeggen de onderzoekers.    

"Een van de doelen van ons archeologisch onderwateronderzoek was de aanwezigheid van gelijkaardige vindplaatsen te identificeren en tot onze verrassing hebben we er minstens één gevonden", zei Delaere. 

"Die vindplaats heeft niet alleen een van de weinige intacte onderwateroffers van de Inca's opgeleverd, maar het feit dat dat offer op een andere plaats in het meer is gevonden, heeft belangrijke implicaties om de verhouding te begrijpen van het zich uitbreidende Incarijk met de plaatselijke gemeenschappen die in het meer leefden en met het meer zelf voor het contact met de eerste Europeanen."

"Deze in het land gelegen onderwaterwereld is voor een groot deel nog niet onderzocht, hoewel hij bijzondere kansen biedt om prehistorische samenlevingen beter te begrijpen", zei Delaere. "Het onderwatererfgoed van het Titicacameer telt nog veel verrassingen om bloot te leggen." 

De gevonden voorwerpen zijn ondergebracht in de Boliviaanse gemeente Escoma, die de jurisdictie heeft over het gebied waar ze gevonden werden. 

De studie van Cabriles en Delaere over de vondst is gepubliceerd in Antiquity. Dit artikel is gebaseerd op een persbericht van Penn State University.