Rampzalig jaar voor natuur Brazilië: aantal brandhaarden in Amazone stijgt nog, noodtoestand in Pantanal

In juni, bij het begin van het droge seizoen, waren al 2.248 brandhaarden geteld in de Amazone. Dat waren er bijna 20 procent meer dan in juni van het voor het Amazonegebied desastreuze jaar 2019. Specialisten luidden dan al de alarmbel, want als de trend zich zou doorzetten, wordt 2020 nog rampzaliger. 

De trend zét zich door, zo blijkt uit gegevens van het Braziliaanse Instituut voor Ruimteonderzoek (INPE), waar milieuorganisatie Greenpeace nu op wijst. Het instituut telde in de eerste 14 dagen van deze maand 20.486 brandhaarden in het Amazonegebied, een stijging van 86 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar en het hoogste aantal in de afgelopen tien jaar. In de loop van het jaar werden 64.498 branden geregistreerd in het grootste regenwoud op aarde, dat aantal ligt 11,54 procent hoger dan vorig jaar.

In de Pantanal, de uitgestrekte moeraslanden die Brazilië deelt met buurlanden Paraguay en Bolivia, is de toestand nog ernstiger. De Pantanal is het thuisland van jaguars, grote miereneters, anaconda-slangen, allerlei soorten apen en een grote variëteit aan vogels. Zij worden nu bedreigd door de grootste droogte in 47 jaar.

Tussen 1 en 14 september werden 5.300 brandhaarden geteld, een stijging van 219 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Voor dit jaar bedraagt het totale aantal brandhaarden in het moerasland al 15.453, ofwel een stijging van 220 procent in vergelijking met 2019 en het hoogste aantal sinds het begin van de metingen in 1998. Eind augustus was al 12 procent van de Pantanal vernietigd door branden.

De Braziliaanse regering heeft eerder deze week de noodtoestand uitgeroepen voor de staat Mato Grosso do Sul vanwege de bosbranden in de Pantanal. Dat betekent dat de deelstaatregering federale fondsen kan krijgen voor de hulpverlening en brandbestrijding. De milieu-autoriteiten, soldaten en de lokale brandweer zijn ingeschakeld in de strijd tegen de branden. 

Ook de Cerrado, de meest biodiverse savanne ter wereld, staat in brand. Volgens INPE werden in de eerste 14 dagen van september 13.619 brandhaarden geteld, een stijging van 9,2 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Alleen al dit jaar is sprake van 37.824 brandhaarden in de savanne.

Branden in het Amazonewoud zijn meestal aangestoken. Dat gebeurt door landbouwbedrijven die woud of moerasland willen omzetten in velden om er soja, granen of andere producten te kweken of mijnbedrijven die hun activiteiten in de Amazone willen uitbreiden, ook al is dat meestal bij wet verboden.

Het aantal branden in Brazilië is fors toegenomen sinds de radicaal-rechtse president Jair Bolsonaro aan de macht is gekomen. Bolsonaro vindt dat de milieubeperkingen een rem zetten op de ontwikkeling van zijn land en wil ze terugdringen.

"Al sinds hun aantreden ontmantelen Bolsonaro en zijn regering stelselmatig alle instellingen voor milieubescherming. Ze moedigen de ontginning aan van ecosystemen die van vitaal belang zijn voor ons overleven op deze planeet", zegt Sébastien Snoeck, expert bij Greenpeace België.

Een groep van acht Europese landen, waaronder België, dringt er bij Brazilië op aan "echte actie" te ondernemen om de toenemende ontbossing in het Amazone-regenwoud te bestrijden. Volgens de acht vormt de ontbossing immers een bedreiging voor de wens van Europa om duurzaam voedsel en andere producten te kopen.

"De toenemende ontbossing maakt het voor Europese investeerders en bedrijven moeilijk om tegemoet te komen aan de na te leven milieucriteria", schrijven ze in een open brief aan de Braziliaanse vicepresident Hamilton Mourao. In de brief zeggen ze ook dat Brazilië voorheen een sterke staat van dienst had op het gebied van milieubescherming, maar dat het nu aan het afglijden is.