Trump kiest Amy Barrett als nieuwe hoge rechter: een nachtmerrie voor progressieven

Aanvankelijk waren er twijfels. Toen president Donald Trump in 2018 een opvolger in het Hooggerechtshof zocht voor de gepensioneerde hoge rechter Anthony J. Kennedy, was Amy Coney Barrett een van zijn favorieten. Haar naam stuitte echter op verzet bij zijn conservatieve adviseurs: Barrett was net acht maanden rechter, en had nog weinig kunnen laten zien. Wat hadden ze eigenlijk precies aan haar? 

Natuurlijk, in de vijftien jaar dat Barrett aan de universiteit Rechten had gedoceerd, had ze zich consequent en onomwonden verzet tegen abortus – in academische artikelen, in toespraken. Maar dat waren papieren principes. Hoe recht was haar rug in de praktijk? Conclusie: Barrett werd het niet. Brett Kavanaugh werd tot hoge rechter verkozen.

Nu, twee jaar later, zijn die zorgen zo goed als weg. In de relatief korte tijd dat Barrett als rechter diende (drie jaar, in het federaal Hof van Beroep van het Zevende District in Chicago) en ongeveer honderd vonnissen uitsprak, kwamen twee abortuszaken voor – beide keren stemde Barrett voor beperking van het abortusrecht. Ook stemde ze voor de verruiming van wapenbezit, en keurde ze een omstreden onderdeel van Trumps harde immigratiebeleid juridisch goed. Eerder liet ze zich als academicus kritisch uit over de geldigheid van ‘Obamacare’.

Abortusrecht op spel

Trumps besluit om Amy Coney Barrett officieel voor te dragen als opvolger van de vrijdag overleden hoge rechter Ruth Bader Ginsberg, wordt daarom wel gezien als de hoofdprijs voor conservatieve christenen en anti-abortusactivisten. En als een nachtmerrie voor progressieve Democraten, die vrezen dat daarmee de erfenis van de feministische Bader Ginsberg – die ondubbelzinnig voorstander van abortus was – teniet zal worden gedaan. Met de benoeming van Barrett staat mogelijk het voorbestaan van ‘Roe vs. Wade’, de gerechtelijke uitspraak uit 1973 waarmee abortus een basisrecht werd in alle staten van Amerika, op het spel.

De keus voor Barrett maakt ook duidelijk wie Trump denkt het hardst nodig te hebben voor een verkiezingszege: de religieus-conservatieven. Gevraagd of zijn keuze politiek gemotiveerd zou zijn, zei Trump tegen tv-zender Fox News: “Ik probeer te zeggen van niet, maar ik denk dat dat automatisch zo is”.

Adviseurs in het Witte Huis zouden de afgelopen week de electorale voor- en nadelen van Barretts voordracht hebben gewogen. Nadeel: haar radicale standpunten zouden de gematigder Republikeinse vrouwen in de voorsteden kunnen afschrikken, evenals onafhankelijke kiezers. Doorslaggevend voordeel: het enthousiasme bij Trumps streng-christelijke achterban.

Als de katholieke Amy Coney Barrett door de Senaat wordt benoemd, zal ze met 48 jaar de jongste zijn (en degene met de minste rechtbankervaring) in het huidige Hooggerechtshof, en kan ze dus nog decennia dienen: hoge rechters worden in Amerika voor het leven benoemd. Met haar komst wordt de nieuwe verhouding in het hof 6-3, in het voordeel van de conservatieven.

Rooms-katholiek gedachtengoed

Barrett studeerde in 1997 summa cum laude af aan de rechtenfaculteit van de katholieke privé-universiteit Notre Dame du Lac, waarna ze als klerk ging werken voor de in 2016 overleden aartsconservatieve opperrechter Antonin Scalia, destijds voorzitter van het Hooggerechtshof. Net als haar mentor beschouwt Barrett zichzelf als een tekstualist (die de wet interpreteert naar de letter, in plaats van naar de geest) en een originalist (die de Grondwet probeert te interpreteren volgens de betekenis die deze had in de tijd - de 18de eeuw - dat ze werd opgesteld).

Vanaf haar dertigste doceerde Barrett aan haar alma mater, sinds 2010 als hoogleraar. Ze werd drie keer tot Docent van het Jaar verkozen, collega’s prijzen haar in Amerikaanse media als een scherpzinnig jurist. Barrett, moeder van zeven kinderen, onder wie twee geadopteerd uit Haïti en een zoon met het syndroom van Down, profileert zich in toespraken op de universiteit als ‘pro-life’: ‘het leven begint met de conceptie en eindigt met een natuurlijke dood’. Binnen die persoonlijke overtuiging is geen ruimte voor abortus of euthanasie, maar ook niet voor de doodstraf, waar andere conservatieven juist wel voorstander van zijn.

Toen Barrett in 2017 door president Trump werd voorgedragen voor haar huidige functie aan het Hof van Beroep in Chicago, werd ze in de hoorzitting in de Senaat (die voorafgaat aan stemming over de benoeming) met dergelijke uitspraken geconfronteerd. Democratische senatoren betwijfelden of Barrett haar rooms-katholieke gedachtengoed wel buiten haar rechtspraak kon houden. ‘The dogma lives loudly within you’, concludeerde senator Dianne Feinstein van Californië.

Barrett benadrukte keer op keer dat haar persoonlijke overtuiging nooit een rol heeft gespeeld of zal spelen in haar rechtspraak, en dat ze zich gebonden voelt aan de uitspraken die het Supreme Court eerder deed. Toch maakte Feinsteins verwijt Barrett in één klap beroemd in katholieke kringen. ‘The dogma lives loudly within you’ werd een geuzentitel, afgedrukt op mokken en T-shirts (soms met het hoofd van Barrett ernaast).

Religieuze cult

Kort na haar benoeming schreef The New York Times dat Barrett en haar man lid zouden zijn van People of Praise, een kleine religieuze groepering waarvan de leden elkaar in een eed levenslang trouw zweren. Mannen zouden volgens de beweging boven hun echtgenotes staan. Vrouwen die samen met Barrett op high school het vriendenclubje de ‘Fearless Foursome’ vormden, verwierpen donderdag op Fox News het in de media geschetste beeld van een The Handmaid’s Tale-achtige cult. Vriendin Renee Digiovanni: “Ik denk niet dat je zo ver komt als zij, als je een onderdanig persoon bent. Dat spreekt voor zich.”

Barrett heeft haar band met de beweging nooit bevestigd, volgens de Times werden vermeldingen van Barrett in 2017 van de site van de groep verwijderd.

Het heeft de zorgen in progressieve kringen alleen maar doen toenemen. In 2018 stelden hoogleraren Recht in The Washington Post na bestudering van Barretts academische publicaties dat zij verwachten dat Barrett zich bij de conservatieve meerderheid in het Hooggerechtshof zal voegen die bereid is ‘Roe vs Wade’ omver te werpen, zodra die gelegenheid zich voordoet.

De uitspraak van het Hooggerechtshof uit 1973 die abortus in Amerika mogelijk maakte heeft een bindende precedentwerking. Maar Barrett hangt de juridische filosofie van ‘stare decisis’ aan, waarin de Grondwet heilig is. “Ik ben het in de regel eens met degenen die stellen dat een rechter verplicht is aan de Grondwet, en het voor haar daarom legitiem is om haar beste begrip van de Grondwet te volgen in plaat van een precedent waarvan zij denkt dat dat daar duidelijk mee in strijd is”, schreef ze in 2013 in de Texas Law Review.

Sommige rechtsdeskundigen zegt dat genoeg: ‘Roe vs Wade’ is bij Barrett niet veilig.