UGent bouwt klimaattoren in Congolees regenwoud
Onderzoekers van de Gentse universiteit hebben een eerste 'klimaattoren' gebouwd in het Congolese regenwoud. Het gaat om een installatie van 55 meter hoog, die 15 meter boven het bladerdak broeikasgasmetingen uitvoert. Ook de mate waarin het regenwoud water verdampt wordt gemeten. De metingen zijn van belang om de snelheid van de klimaatopwarming te kunnen inschatten.
De bouw van de toren verliep in volle coronacrisis en was geen kinderspel, vertelt professor Boeckx: "Ons materiaal is in januari ingescheept in Antwerpen en is dan aangekomen in Mombassa in Kenia. Dan moest het over land naar zijn bestemming in Congo. Daar is het in mei aangekomen. Vervolgens zijn we begonnen met funderingswerken en midden augustus zijn we kunnen beginnen met de opbouw van de toren. Midden september was die klaar en toen zijn mijn team en ikzelf zo snel als mogelijk binnen de reisbeperkingen door Covid19 naar Congo afgereisd. Nu, nog een maand later, hangt alle apparatuur erop en lopen de eerste metingen binnen." De gegevens die de toren aanlevert zijn onder meer belangrijk om de impact van klimaatverandering te begrijpen en klimaatmodellen te evalueren.
Blinde vlek in onze kennis
Wereldwijd zijn er al zowat 500 van dergelijke zogenaamde fluxtorens gebouwd, vooral in Europa en in Noord-Amerika. Maar in het regenwoud van Congo stond nog geen fluxtoren wat zorgde voor een blinde vlek voor wetenschappers. Opmerkelijk want de regenwouden in Congo, de Amazone en Zuid-Oost-Azië zouden goed zijn voor 10 procent van de wereldwijde opname van CO₂ en dus een belangrijke rol spelen in het temperen van de klimaatopwarming.
Net om dat gat in de wetenschappelijke kennis op te vullen zetten professor Pascal Boeckx en zijn team van de vakgroep Groene Chemie en Technologie van de UGent een expeditie op poten naar het Unesco-biosfeerreservaat Yangambi in de Democratische Republiek Congo. Ze bouwden er een toren van 55 meter hoog die 15 meter boven het bladerdek uitstijgt.
De allereerste fluxtoren van Centraal Afrika, waarvan de kostprijs in de miljoenen loopt, zal niet alleen CO₂ meten maar ook een reeks andere sleutelindicatoren om klimaat veranderingen beter te begrijpen. Zo worden ook de methaan- en lachgasniveaus gemeten, twee zeer sterke broeikasgassen die de klimaatopwarming mee versterken. Daarnaast meet de toren ook de hoeveelheid water die het Afrikaanse regenwoud in de lucht pompt, de zogenaamde evaporatie of verdamping. De mate van verdamping heeft gevolgen voor de hoeveelheid neerslag in andere regio's van Afrika, en is dus van groot belang voor de lokale bevolking.
Lees verder onder foto
Niet makkelijk om operationeel te houden
Het is de bedoeling dat de toren de komende 20 jaar data over de broeikasgassen en verdamping oplevert. Maar het zal niet makkelijk zijn om de toren ook zo lang operationeel te houden. Professor Pascal Boeckx: "Het lokale onderhoud gebeurt door mensen van een lokaal onderzoeksinstituut waar we mee samenwerken, het INERA (Institut National des Etudes et Recherches Agronomique of Nationaal Studie- en Onderzoeksinstituut voor Landbouw). Die hebben ondermeer zes wachters in dienst genomen die continu de toren bewaken. Er is ook een PHD-student ter plaatse opgeleid die de technische kant van de operatie beheerst en we zijn nu nog drie technici aan het opleiden die er moeten voor zorgen dat de toren operationeel blijft."
Gelukkig wordt de plaats waar de toren staat ook gedekt door het GPRSsysteem zodat de onderzoekers in Gent continu op de hoogte blijven van de data die de toren genereert. "Dus wij zien in realtime wanneer er problemen zijn en kunnen dat dan doorgeven aan onze mensen ter plaatse die dan de zaken trachten op te lossen."
Het in de lucht houden van alle apparatuur op de toren kost geld. "De apparatuur moeten regelmatig gekalibreerd worden en er zijn ook vaak kleine onderhoudswerken nodig. Het is onze opdracht om daarvoor het nodige geld in te zamelen", vertelt professor Boeckx. Voor de komende twee jaar is de financiering gegarandeerd. Voor de rest van de verhoopte 20 jaar dat de toren in werking moet zijn, is bijkomende financiering noodzakelijk.
De eerste van vele?
Hoewel deze eerste fluxtoren in het Congobekken al een belangrijke leemte in de kennis kan vullen, zou het ideaal zijn als er nog volgen, vindt professor Pascal Boeckx. "De toren die wij hebben gebouwd staat in één type bosecosysteem, maar er zijn verschillende bosecosystemen in het regenwoud in Congo, dus idealiter zou er best in elk type ecosysteem een dergelijke installatie staan." Ter vergelijking: in het Amazonebekken staan een tiental van dergelijke fluxtorens.
