Waarom Tom Van Grieken plots ook een coronatwijfelaar wordt
Door het verband te leggen tussen het coronabeleid en een schimmige ‘machtsgreep’ van de staat sluit VB-voorzitter Tom Van Grieken zich aan bij een internationale beweging van radicaal-rechtse coronatwijfelaars. Dat is geen toeval, schrijft Bart Eeckhout in zijn blik op de politieke week.
Het moet niet altijd hetzelfde hondenfluitje zijn. Nog altijd blaast het Vlaams Belang voortdurend giftige boodschappen van vreemdelingenhaat in de oren van zijn aanhang. Filip Dewinter deed het afgelopen donderdag nog. Uitgerekend op de Dag tegen Kanker twitterde hij: ‘De Fatima’s en Mohameds pikken tegenwoordig de Covid-bedden in omdat ze de taal (maatregelen) niet begrijpen of hun lot liever in de handen van Allah leggen. Daardoor blijven de Marken en Sonja’s verstoken van hun kankerbehandeling.”
Die boodschap is een racistische leugen die Dewinter haast letterlijk overtikte van zijn Nederlandse geestesgenoot Geert Wilders. Die bronvermelding voegde hij er pas in een nieuwe tweet aan toe, waardoor hij zich veilig achter de oorspronkelijke boodschapper kon verbergen.
Maar eerder op de week blies VB-voorzitter Tom Van Grieken dus op een ander fluitje. Een fluitje dat nog nieuw is in het rechts-populistische gamma van zijn partij. Van Grieken doet niet mee met de corona-app van de overheid, zei hij in de marge van een studentendebat. “Je kan beter een beetje te veel wantrouwen hebben dan te weinig. Eens ze uw gegevens hebben, weet je niet waarop en waaraf.”
Voor het Vlaams Belang is dat een opmerkelijke bocht. Tegen viroloog Marc Van Ranst rolde de partij een digitale haatcampagne uit, maar die viseert veeleer zijn politieke dan zijn wetenschappelijke standpunten. In de discussie over het coronadebat concentreert het VB zich liever op de punten waar de overheid tekortschiet. Beschermingsmaatregelen verdacht maken, staat haaks op die lijn.
Met dit soort ‘coronatwijfel’ sluit het VB aan bij een internationale radicaal-rechtse stroming. In de machistische visie van autoritaire leiders als Bolsonaro (Brazilië), Donald Trump (VS) of Viktor Orbán (Hongarije) moet niemand hen komen vertellen wat te doen. Ook de wetenschap niet. Dichter bij huis, in Nederland of Duitsland, worden ‘coronasceptische’ (eigenlijk negationistische) protestbewegingen gesteund door radicaal-rechts.
Helemaal nieuw is die ontwikkeling niet. Toen in 2009 in de VS een vaccinatiecampagne tegen de varkenspest werd gestart, zwoer de radicaal-rechtse opiniemaker Rush Limbaugh dat hij geen vaccin wilde, gewoon “omdat jij me vertelt dat het wel moet”. Dezelfde Limbaugh, zowat de woordvoerder van het trumpisme, meent ook nu nog altijd dat Covid-19 niet erger is dan een verkoudheid.
‘Rechts postmodernisme’ noemt de gerenommeerde wetenschapsjournalist John Horgan die trend in het blad Scientific American. Rechtse politici vallen het gezag van onder meer wetenschap en media aan op basis van het van oorsprong progressieve idee dat er niet meer zoiets bestaat als ‘De Waarheid’. De hele subcultuur van complottheorieën die wetenschap als indoctrinatie beschouwen en voor elk feit een ‘alternatief feit’ verzinnen, is gestoeld op die postmoderne gedachte.
Juist omdat die bewegingen hier nog vrij marginaal blijven, blijft ook het VB voorzichtig. Er valt tot dusver electoraal nu eenmaal weinig winst te boeken met anti-coronakletspraat. Subtiel wordt deze stroming nu toch bediend. Sluw wordt zo ook de veel grotere groep bereikt van mensen die de veiligheidsbeperkingen moe zijn.
Dat de VB-voorzitter juist zijn twijfels uit over de technologische kant van het beleid, is geen toeval. Diep in het konijnenhol van de non-believers speelt technologische scepsis een essentiële rol. Sommige – uiteraard totaal valse – theorieën willen doen geloven dat de staat de angst voor de corona-epidemie bewust inzet om de bevolking met technologie te knechten en een Big Brother-dictatuur te installeren. Dat is ongeveer exact het van alle feiten losgezongen argument van Tom Van Grieken tegen de corona-app.
In die verhalen over schimmige machtsnetwerken is altijd een bijzonder plaatsje voorzien voor Microsoft-oprichter Bill Gates en de Hongaars-Amerikaanse zakenman George Soros. En wie Soros zegt, zegt altijd – jawel – ook antisemitisme en vreemdelingenhaat. Het is niet omdat je een hondenfluit bezigt, dat je geen complexe symfonieën kan spelen.
Altaar van Nationale Waarden
George Soros speelt een hoofdrol in het apocalyptische denken van de nieuwe radicaal-rechtse beweging. In zijn (verzonnen) hoedanigheid van geheimzinnige miljardair die zijn geld inzet om de grenzen van natiestaten af te breken en migratiestromen te stimuleren, is hij zowat uitgevonden door Viktor Orbán. Zelf ziet Orbán zich als de anti-Soros: de leider die welhaast eigenhandig moslims uit het land weert en de traditionele waarden verdedigt tegen permissief-liberale nieuwlichterij. Vrije meningsuiting, een onafhankelijk gerecht... het zijn rechtsstatelijke hoekstenen die Orbán blijmoedig offert op het altaar van zijn Nationale Waarden.
Het is een ‘illiberaal’ programma waar intussen zowat geheel radicaal-rechts in Europa zich gulzig aan laaft. In een inzichtelijke reportage in De Groene Amsterdammer toonde Merijn Kruk vorige maand hoe radicaal-rechtse politici uit heel Europa, van Thierry Baudet tot de Poolse PiS-leiders, naar Boedapest trekken om ingewijd te worden in dit gistende brouwsel van conservatisme, xenofobie en populisme. Ook het VB ging al weleens langs bij Orbán. Kamerlid Wouter Vermeersch postte bijvoorbeeld in 2018 een filmpje op Facebook over een bezoek aan Orbán. De extreemrechtse jongerenorganisatie Schild & Vrienden werd eveneens ontvangen.
Zo gek is dat niet. Orbán laat in Hongarije zien hoe radicaal-rechts beleid er in de praktijk kan uitzien. Het idee dat radicaal-rechts zich per definitie kapotregeert, blijkt alvast niet per se te kloppen. Zo verspreiden Orbán & co. overal in Europa hun succesvolle nieuwe rechts-radicale mix. Overal in Europa zie je dezelfde elementen dan ook opduiken.
Paradox: meer dan gelijk welke andere politieke stroming in Europa zijn het de rechtse ultranationalisten die de meest multinationaal gestroomlijnde eenheidsboodschap vertolken. Liberalen, socialisten of christendemocraten heb je in alle regionale soorten en smaken, maar radicaal-rechtse partijen zijn allen van hetzelfde, strak geregisseerde merk.
Juist daarom is de coronakritiek van Tom Van Grieken relevant. Hij toont aan hoe ook het VB steeds meer deel gaat uitmaken van dat multinationale radicaal-rechtse conglomeraat.