Klimaatakkoord van Parijs viert vijfde verjaardag, maar waar staan we nu eigenlijk, vijf jaar later?

Hoe zat het ook alweer met het Klimaatakkoord van Parijs? We leggen het helder uit in één minuut. De tekst gaat daaronder voort. 

Eerst het slechte nieuws: we hebben de voorbije vijf jaar nog veel te veel broeikasgassen uitgestoten om de klimaatdoelen van Parijs - de opwarming van de aarde ruim onder de 2 graden Celsius houden, en liefst op anderhalve graad - te halen. De ambities moeten dus dringend aangescherpt worden.

Het goede nieuws: er is dit najaar een internationale dynamiek ontstaan om effectief veel meer te doen om de uitstoot omlaag te halen, denk aan de klimaatneutrale ambities (voor tegen 2050 of 2060) van China, de VS, Zuid-Afrika, Korea, Japan, Canada en uiteraard ook de EU, die met de Green Deal een beetje de voorloper was en ook zijn doelen voor 2030 pas nog aanscherpte, van 40 procent minder uitstoot tegenover het jaar 1990, tot 55 procent minder. 

Woensdag stelde Frans Timmermans voor de EU nog ambitieuze streefdoelen voor transport voor om richting die klimaatneutraliteit te evolueren. Maar wereldwijd ligt er voorlopig nog veel te weinig op tafel, vooral voor de korte termijn tussen dit en 2030. 

Voor dit jaar is er op het vlak van uitstoot goed nieuws: die zal volgens verschillende wetenschappelijke rapporten uitkomen op -7 procent tegenover vorig jaar, uiteraard een nevenwerking van de wereldwijde Covid-crisis die een enorme impact op de economie en bijvoorbeeld de luchtvaart veroorzaakte. 

Het gaat om de grootste duik in onze wereldwijde emissies sinds de Tweede Wereldoorlog, goed voor 2,4 miljard ton minder CO₂ in onze atmosfeer dit jaar. Maar de hamvraag op langere termijn is vooral hoe de heropleving van de economie wereldwijd zal verlopen: groen of veeleer grijs?

Want als we de coronacrisis even buiten beschouwing laten, dan zien we dat de emissies na Parijs nog jarenlang omhoog zijn gegaan naar recordhoogtes. Daardoor is een kloof ontstaan tussen wat we maximaal zouden mogen uitstoten volgens Parijs en wat we in werkelijkheid in de atmosfeer pompen door de verbranding van fossiele brandstoffen voor ons transport, onze verwarming, de industrie enz.

Die zogenoemde emissions gap is groot, zo bleek deze week nog uit een nieuw rapport van het Milieuprogramma van de VN (UNEP). Daardoor stevenen we momenteel nog af op ruim 3 graden extra deze eeuw, en dat ondanks de dip door corona dit jaar.

Volgens het rapport bedroeg het totaal aan vrijgekomen broeikasgassen vorig jaar wereldwijd 59,1 gigaton CO₂-equivalenten (hierbij worden andere broeikasgassen zoals methaan omgerekend naar CO₂-waarden en daarbij opgeteld, om één referentiewaarde voor de opwarming te hebben, red.). 

Dat cijfer is de jongste jaren alleen maar toegenomen, met 1,4 procent gemiddeld elk jaar sinds 2010, berekende de VN. Vorig jaar ging het om een stijging van 2,6 procent door een grote toename in bosbranden. Bijna een verdubbeling dus, en natuurlijke gevolgen van de opwarming (denk aan bosbranden en het ontdooien van de permafrost) zullen in de toekomst een belangrijke impact blijven hebben. 

Zoals gezegd zal het dit jaar dus met 7 procent dalen tegenover een jaar geleden, maar dat zal amper invloed hebben op de globale opwarming: wetenschappers schatten dit effect concreet op 0,01 graad minder opwarming in 2050. 

De opwarming zet zich intussen in sneltempo voort, met het ene record na het andere, en 2020 wordt sowieso weer een van de warmste jaren uit de geschiedenis - wellicht zelfs het warmste, als er geen opvallend koude periode meer aankomt de komende weken, wat er niet zo naar uitziet. 

Klimaatwetenschapper Johan Rockström van het Potsdam Institute for Climate Impact Research zegt dat we het niet te ver meer mogen laten komen, en waarschuwde in de Belgische klimaatdocumentaire "The Decade of Action" die gisteren in première ging: "Als we een bepaald kantelpunt overschrijden, kan de planeet verschuiven van onze beste vriend - het dempen en afkoelen van onze negatieve effecten - naar een zelfversterkende opwarmende planeet. We zouden dan in een zeer gevaarlijke situatie terechtkomen."

Bekijk hier een fragment uit de documentaire "The Decade of Action", met aan het woord klimaatexpert Johan Rockström: 

De klimaatconferentie in Glasgow volgend jaar wordt dus een heel belangrijke, al was het maar om de noodzakelijke scherpere doelen richting 2030 ook op papier te krijgen. De Europese Unie heeft alvast een goede voorzet gegeven ("een zeer belangrijk akkoord, het was de moeite om er een nachtje voor door te werken," zei de Duitse bondskanselier Angela Merkel erover), al is die vernieuwde ambitie van -55 procent volgens sommigen nog te laag. Hoe dan ook, het akkoord kwam er niet toevallig op de vooravond van de internationale klimaattop. 

De top van vandaag, met als bijtitel "Sprint to Glasgow" moet alvast de geesten verder laten rijpen met het oog op die vernieuwde ambities, en het momentum van de internationale dynamiek voortzetten. Mogelijk doen bepaalde landen concrete uitspraken over hun verscherpte beloftes. 

De VS heeft zich bij monde van de verkozen president Joe Biden en zijn klimaatgezant John Kerry onlangs nog duidelijk uitgesproken en hun houding kan anderen misschien meetrekken. Het evenement heeft als co-hosts Parijs en de Britten (als gastheren voor Glasgow) onder de paraplu van de VN.

VN-baas Antonio Guterres noemde onlangs nog concreet Rusland en India als landen die hij graag bij het clubje van landen met uitgesproken klimaatneutrale ambities zou hebben. Afwachten dus wat de top van vandaag brengt - sowieso geen nieuwe engagementen op papier, maar mogelijk wel enkele sterke statements.