Laatste akte om Trump in het Witte Huis te houden: dit zijn de Republikeinse hoofdrolspelers

President Donald Trump

“OVERTURN”, tikte de Amerikaanse president woensdagavond op Twitter, om nog maar eens duidelijk te maken aan iedereen die blijft wensdenken dat hij de verkiezingsuitslag accepteert: nee dus. Hoe je het ook vertaalt, als “verwerpen”, “herroepen” of “kantelen”, Trump denkt of hoopt nog steeds dat hij de winst van ­Biden kan veranderen in een winst voor hem. Dat hij daarbij grove, soms illegale middelen niet schuwt, is de afgelopen weken gebleken.

Eerst liet hij een team onder leiding van Rudy Giuliani allerlei rechts­zaken aanspannen, die op één na allemaal verloren gingen. Daarna gooide hij het over een politieke boeg en begon hij Republikeinse politici in de sleutelstaten onder druk te zetten. En iedereen die niet meewerkt wordt door hem uitgescholden of bedreigd.

Hij noemde de voor het tellen van de stemmen verantwoordelijke secretaris van de staat Georgia, Brad Raffensperger, een “volksvijand”. Hij zei dat de gouverneur van Arizona zijn staat “verraden” had. Hij belde gouverneur Brian Kemp van Georgia om hem dwingend te vragen om de per brief uitgebrachte stemmen te controleren en hij waarschuwde de procureur-generaal van Georgia dat die geen verzet van collega’s in andere staten moest organiseren tegen de rechtszaak van Texas die hem de macht moest bezorgen. Eerder nodigde hij parlementariërs uit Michigan in het Witte Huis uit om hun op het hart te drukken dat ze de stem van het volk moesten negeren en hun eigen kiesmannen moesten kiezen.

Dacht hij echt dat deze machtsgreep zou lukken? Of was het theater? Natuurlijk, Trump staat bekend als een slechte verliezer en een gewiekste jongen. Hij bedelde tot dusver bij zijn aanhangers zo’n 200 miljoen dollar (165 miljoen euro) bij elkaar om de gesuggereerde stembusfraude aan te vechten. Maar zijn vasthoudendheid is meer dan vals spel of oplichterij. Zijn instelling is dezelfde als in 2016: hij probeert iets en ziet dan wel hoever hij komt. Dat heeft hem te ver gebracht om hem niet serieus te nemen – in Spaanstalige landen noemen ze dit een autogolpe, een poging van de zittende president om zijn bewind te bestendigen. Na vrijdag kun je constateren: hij heeft alweer verloren. Na zaterdag (“HET GEVECHT IS NET BEGONNEN!”) kun je constateren: hij wil het alweer niet accepteren.

De Republikeinse loyalisten

“Ben je bereid je leven te geven in dit gevecht?”, vroeg de Republikeinse partij in Arizona dinsdag aan haar volgers op Twitter. Het is de meest letterlijke suggestie van officiële Republikeinen dat de strijd om het presidentschap ook ná de verkiezingen nog steeds een gevecht op leven en dood is. De wanhoopspogingen van Trump om aan de macht te blijven zijn de ultieme loyaliteitstest geworden. En dus spande de Republikeinse procureur van de staat Texas een rechtszaak aan waarmee de verkiezingen in vier staten terzijde zouden worden geschoven en Trump tot winnaar moest worden uitgeroepen. En dus, veel opvallender nog, onderschreven 126 Republikeinse leden van het Huis van Afgevaardigden in Washington (bijna twee derde) die vrijwel kansloze rechtszaak. 

Ook de procureurs van achttien ­staten, in feite het wettelijk gezag, gingen mee in die kamikaze-actie. Een rondgang van The Washington Post maakte vorige week al duidelijk dat slechts 27 van de 249 Republikeinse volksvertegenwoordigers in Washington de overwinning van ­Biden erkennen. “We moeten het zeer serieus nemen”, schreef  EJ Dionne van het Brookings Institution zondag in The Washington Post. “Niet alleen president Trump, maar ook de meerderheid van zijn partij wil ons land liever verscheuren dan een verkiezingsnederlaag accepteren. We zijn hier eerder doorheen gegaan, en dat leidde tot een burgeroorlog.”

Deze loyalisten zien dat het compromisloze trumpisme diep in de partij is doorgedrongen en er niet veel aanwijzingen zijn voor een terugkeer naar “normaal”.  En wat is eigenlijk normaal? Trump heeft een snaar geraakt die allang in de partij aanwezig was. “Jullie vechten in een oorlog. Het is een oorlog om de macht. Wat we echt nodig hebben zijn mensen die durven op te staan in een knokpartij”, zei toekomstig partijleider Newt Gingrich al in 1978 tegen jonge Republikeinen. Dat hebben ze gehoord.

Het Republikeinse verzet

Er was een minderheid van Republikeinse afgevaardigden die zich níét hadden aangesloten bij de rechtszaak van Texas en een enkeling deed zelfs zijn mond open. “Dit gedoe is belachelijk”, oordeelde Denver Riggleman uit Virginia. Er waren Republikeinse senatoren die de zaak onzin vinden. “Het riekt naar een pr-stunt in plaats van een rechtszaak”, zei senator Ben Sasse, die suggereerde dat de Texaanse procureur Ken Paxton, tegen wie een corruptieonderzoek loopt, “naar gratie hengelt”. En er waren ook Republikeinse procureurs die zich níét achter de zaak hadden geschaard. Lawrence Wasden, van Idaho: “Soms is de juridisch juiste beslissing misschien niet de politiek handigste beslissing. Maar mijn verantwoordelijkheid ligt bij de staat Idaho en bij de rechtsstaat.”

Eerder gaven belangrijke Republikeinse functionarissen in de staten waarom het te doen is niet toe aan de druk van Trump en zijn kiezers. Veel van hen worden met de dood ­bedreigd. In Georgia deed Gabriel Sterling, een medewerker van Raffensperger, vorige week een emotionele oproep aan Trump en prominente Republikeinen om te stoppen met de ophitsende retoriek over de verkiezingen, en zich uit te spreken tegen de dreigementen. “Iedereen die verdomme geen woord heeft gezegd is hieraan medeplichtig. Straks wordt er iemand vermoord. Dit is niet goed.”

De scheurtjes in de partij zijn het duidelijkst zichtbaar geworden in Arizona, een staat die nipt naar Biden ging. Partijvoorzitter Kelli Ward twitterde “STHU” naar gouverneur Ducey, “houd toch je bek”, nadat hij de verkiezingsuitslag had verdedigd. Ducey, tot de verkiezingen een groot medestander van Trump, werd vorige week precies tijdens het tekenen van de papieren door de president gebeld, maar hij drukte hem voor het oog van de camera weg.

Toch proberen zelfs de Republikeinen die zich verzetten Trump gunstig te stemmen, onder meer door toch aan te dringen op onderzoek naar stembusfraude en het stemmen moeilijker te maken, bijvoorbeeld in Georgia. Dus ook al verliezen ze deze verkiezingen, zo winnen ze de volgende misschien makkelijker.

De conservatieve rechters

Ruim vijftig rechtszaken hebben de advocaten van Trump en gelijkgezinden aangespannen om de uitslag van de verkiezingen te ondergraven. Tot dusver zijn ze maar één keer in het gelijk gesteld, en dat was in een zaak die later door een overkoepelende uitspraak werd tenietgedaan. Daarmee heeft de rechterlijke macht standgehouden in de lawine van aantijgingen, getuigenverklaringen en verzinsels – op een manier die Trump zelf niet voor mogelijk had gehouden.

“Er is geen geloofwaardig of betrouwbaar bewijs dat de verkiezingen in 2020 zijn aangetast door fraude”, was het oordeel van het hooggerechtshof in Nevada afgelopen week.

“Deze claim is, net als het monster van Frankenstein, een haastig aan elkaar genaaid zooitje van twee afzonderlijke theorieën”, zei een rechter in Pennsylvania.

“Beschuldigingen van oneerlijkheid zijn ernstig. Maar wanneer je zegt dat de verkiezingen oneerlijk zijn verlopen, betekent dat niet dat dat ook zo is”, schreef rechter Stephanos Bibas in een oordeel over een poging om de certificering van de stemmen in Pennsylvania tegen te houden.

“Het is mij niet ontgaan dat dit een politieke zaak is”, schreef rechter Brett Ludwig tijdens een hoorzitting in Wisconsin. “Maar als de gevraagde genoegdoening zou worden toegekend, zou dit de opmerkelijkste uitspraak uit de geschiedenis van de ­federale rechtspraak zijn.”

Opmerkelijk genoeg zijn Bibas en Ludwig twee conservatieve rechters die door Trump zelf zijn aangesteld. Ook het Supreme Court, het Hooggerechtshof waarin Trump drie rechters heeft benoemd, bleek daardoor niet gehinderd. De door Texas aangespannen zaak die zo veel Republikeinse steun kreeg, werd niet eens in behandeling genomen. “Alles wat we vragen is MOED & WIJSHEID”, had Trump vooraf getwitterd. Zaterdag: “Het Supreme Court heeft ons echt teleurgesteld. Geen Wijsheid, geen Moed!”

Voor de verkiezingen had Trump al gezegd dat hij verwachtte zo nodig met hulp van de drie door hem aangestelde rechters te kunnen winnen. Nu blijkt dat zij principiëler zijn dan hij dacht. En hun wijsheid vergde zeker moed: op de rechtse babbelsite Parler vroeg iemand zich al af “of die zwarte toga’s kogelwerend zijn”.

De Republikeinse kiezers

Dat zelfs een zo conservatief Hooggerechtshof (zes conservatieven tegen drie progressieven) niet wilde gehoorzamen aan de wensen van rechtse politici was een grote teleurstelling voor hun kiezers. Er werd nogal wat gefantaseerd over geweld en afscheiding, tijdens protesten dit weekend.

Van de Republikeinse kiezers gelooft slechts een kwart dat de verkiezingen betrouwbaar waren. De vraag is nu waar de gevoelens van frustratie heengaan, nu er steeds minder institutioneel aan te vallen is. De populaire conservatieve radiopresentator Rush Limbaugh zei woensdag al dat “we richting afscheiding gaan”, een suggestie die door progressieven met ironisch gejuich werd ontvangen.

Vooralsnog kan 6 januari een uitlaatklep bieden, als de Republikeinen in het Congres voor het áller-állerlaatst hun ongefundeerde verdenkingen kunnen uiten over mogelijke fraude tijdens de verkiezingen. Dus daar zullen de kiezers fel op aandringen. De Republikeinse fractieleider in de Senaat van Pennsylvania, Kim Ward, tekende deze week een brief waarin zij er bij haar collega's in Washington op aandrong de kiesmannen uit haar staat te negeren. Waarom ze dat deed, zei ze tegen The New York Times. “Als ik dat niet zou doen, dan gooien ze vannacht een bom naar mijn huis.”