Misschien kunnen de Democraten verhinderen dat Trump ooit weer president wordt

De Democraten in het Amerikaanse Congres hebben maandag een formeel begin gemaakt met hun ultieme dubbele poging om president Donald Trump af te zetten. Ze hebben vicepresident Mike Pence een ultimatum gesteld om Trump ongeschikt te verklaren en hebben, in het waarschijnlijke geval Pence daar geen gehoor aan geeft, een impeachment-aanklacht opgesteld om Trump via de parlementaire weg af te zetten.

Trump heeft volgens de Democraten ‘hoogverraad gepleegd omdat hij tot geweld tegen de Amerikaanse regering heeft aangezet’.

De kans dat een van deze pogingen zal slagen, is klein. Pence heeft al laten doorschemeren dat hij weinig ziet in het inroepen van het 25ste amendement, dat de mogelijkheid biedt om de president handelsonbekwaam te verklaren, wanneer de meerderheid van zijn kabinet dat zo ziet. En de tweede optie, een impeachment, lijkt op niet genoeg steun van Republikeinen in de Senaat te kunnen rekenen om Trump te kunnen afzetten.

Sterker: veel Republikeinen, ook degenen die dit weekend nog naar impeachment neigden, verwijten de Democraten nu dat zij de verdeeldheid aanwakkeren door op afzetting van de president aan te sturen.

Wel zou een impeachment kunnen leiden tot een stemming die het Trump verbiedt om ooit nog president te worden. Daarvoor hebben de Democraten geen Republikeinse steun nodig, omdat een simpele meerderheid in de Senaat dan volstaat (het afzetten van de president vereist een tweederde meerderheid).

Dinsdag al stemming

Het Democratische tweesporenbeleid krijgt al de komende dagen vorm in het Huis van Afgevaardigden. Waarschijnlijk wordt dinsdag gestemd over de motie die, verwijzend naar het 25ste amendement, aan Pence vraagt ‘onmiddellijk zijn kabinet bijeen te laten komen en te verklaren wat voor een geschokte natie overduidelijk is: dat de president niet in staat is met succes om te gaan met de plichten en macht van zijn functie’. In een verklaring maandag zei Nancy Pelosi, de leider van de Democraten, dat Pence daar 24 uur de tijd voor krijgt. Dat betekent dat er waarschijnlijk woensdag al wordt overgestapt op het tweede spoor: impeachment.

Pelosi hekelde de Republikeinen, omdat die maandag in het Huis van Afgevaardigden een procedure blokkeerden waarmee de oproep aan Pence om het 25ste amendement te gebruiken meteen had kunnen worden verstuurd. ‘De Republikeinse afgevaardigden hebben het voorstel ter bescherming van Amerika verworpen, en stellen zo de president in staat door te gaan met zijn losgeslagen, labiele en gestoorde opruiing. Deze medeplichtigheid is een gevaar voor Amerika, erodeert onze democratie, en moet stoppen.’

Impeachment: vergelding en preventie

Een impeachment – dus een parlementaire aanklacht tegen de president – zal hoogstwaarschijnlijk wel lukken. Maandag meldde de doorgaans goedgeïnformeerde website Politico dat er een meerderheid voor is in het Huis van Afgevaardigden. Het zou voor het eerst in de geschiedenis zijn dat een president twee keer op deze manier wordt aangeklaagd.

De inzet van die impeachment is tweeledig, net als bij een gewoon strafproces: voor een deel is het vergelding, het ter verantwoording roepen, en voor een deel is het preventie, zodat Trump het niet nog een keer kan doen.

Trump wordt beschuldigd van ‘het aanzetten tot een opstand’, wat leidde tot ‘het binnenvallen van het Capitool, het aanrichten van vernielingen, het verwonden en doden van politiemensen, het bedreigen van afgevaardigden en de vicepresident en medewerkers, en andere gewelddadige, dodelijke, destructieve en opstandige handelingen’.

Daarbij wordt Trump zelf geciteerd. In zijn toespraak voorafgaand aan de bestorming zei hij: ‘Als jullie niet keihard vechten, dan hebben jullie straks geen land meer.’ Ook wijzen de Democraten erop dat Trump al veel langer bezig was met het ondermijnen van de verkiezingsuitslag, onder meer met zijn telefoontje op 2 januari naar Brad Raffensperger, de (Republikeinse) functionaris die in Georgia verantwoordelijk was voor het tellen van de stemmen. ‘Ik wil gewoon 11.780 stemmen vinden’, zei Trump toen tegen hem, met de toevoeging dat Raffensperger kon worden vervolgd als hij dat verzoek naast zich neer zou leggen.

De tekst van de impeachment verwijst expliciet naar het 14de amendement, een artikel dat na de Amerikaanse Burgeroorlog aan de Grondwet werd toegevoegd en het burgers verbiedt om nog een gekozen functie te vervullen, als ze ‘hebben deelgenomen aan een opstand of rebellie’ tegen het land.

Terugtrekkende beweging

Een impeachment is echter nog geen afzetting. Om dat te laten gebeuren moet Trump door een tweederde meerderheid van de Senaat schuldig worden bevonden. Hoewel de meeste Republikeinse senatoren zich er nog niet over hebben uitgelaten, ziet het er vooralsnog niet naar uit dat zeventien van hen straks met de vijftig Democraten mee zullen stemmen. Daarvoor zijn er te veel terugtrekkende bewegingen te zien en bagatelliserende geluiden te horen in het conservatieve kamp.

Allereerst vinden de Republikeinen de zaak niet ernstig genoeg om er hun reces voor te onderbreken. Nadat de senatoren in de kleine uurtjes donderdag, na de bestorming van het Capitool, de verkiezingsoverwinning van Joe Biden hadden bevestigden, kregen ze bijna twee weken verlof: ze keren pas volgende week dinsdag terug naar Washington. Om de Senaat toch bijeen te roepen, heeft de Republikeinse Senaatsleider Mitch McConnell de instemming van alle honderd leden nodig, schreef hij zaterdag, wat hem ‘onwaarschijnlijk’ leek.

Dat betekent dat de Senaat zich pas op 19 januari om 1 uur ’s middags bereid kan verklaren zich over een impeachment te buigen – waarna het, volgens de Senaatsregels, nog een etmaal duurt voordat ze er daadwerkelijk naar gaan luisteren.

Dat is dus om 1 uur, op 20 januari: een uur nadat Joe Biden is geïnaugureerd als nieuwe president. Oftewel: Trump kan pas worden afgezet als hij geen president meer is.

Daarmee is de impeachment en daaruit volgende ‘afzetting’ in Republikeinse ogen bij voorbaat verworden tot een politieke strafexpeditie. ‘In plaats van samen te komen, willen de Democraten praten over belachelijke dingen zoals het impeachen van een president die over negen dagen niet eens meer in functie is’, zei senator Marco Rubio, ook al erkende hij dat de president ‘enige verantwoordelijkheid draagt’ voor de bestorming woensdag (hij noemde de bestormers ‘wappies’ en ‘gekkies’). Een andere Republikeinse senator, Roy Blunt uit Missouri, zei dat de acties van Trump weliswaar ‘roekeloos’ waren, maar dat zijn ‘persoonlijke mening is dat de president zich geen twee keer aan dezelfde hete kachel brandt’. Rick Scott zei dat Trump ‘een ordentelijke transitie heeft beloofd’ en dat het tijd is ‘de gestoorde retoriek aan beide kanten’ te dimmen.

Inauguratie Biden

Hoewel twee Republikeinse senatoren (Lisa Murkowski uit Alaska en Pat Toomey uit Pennsylvania) Trump hebben opgeroepen af te treden, twijfelen zij over impeachment. Toomey, die zaterdag nog zei dat Trump ronddraait in een spiraal van waanzin en dat ‘impeachable’ noemde, zei zondag tegen NBC alweer dat impeachment ‘onpraktisch’ is. Gematigd Trump-criticus Adam Kinzinger (Illinois) zei dat de procedure ‘niet slim’ is, omdat Trump daarmee weer ‘in zijn slachtofferrol komt’.

Bijkomend probleem voor de Democraten is dat het eventuele impeachmentproces de inauguratie en wittebroodsweken van Biden dreigt te doorkruisen. De Democratische voorman Jim Clyburn heeft daarvoor een bijzondere oplossing. Hij stelt voor dat de Democraten Trump weliswaar impeachen, maar dat ze dan honderd dagen wachten alvorens ze de aanklacht naar de Senaat sturen. Op die manier kan Biden gewoon aan de slag als president, zonder dat hij wordt afgeleid.

Op het rechtse Fox News vonden commentatoren dat zondag en maandag belachelijk. ‘Het land staat op ontploffen’, zei Brian Kilmeade, presentator van het veelbekeken ochtendprogramma Fox & Friends. ‘Jullie hebben gezien wat er is gebeurd. Jullie zien de woede van 74 miljoen mensen. Goed leiderschap zou de temperatuur een beetje omlaag brengen, de bladzijde omslaan, het land verder helpen. Maar Pelosi doet dat niet. Ze impeachen hem, wachten honderd dagen… dat komt uit het brein van Clyburn…. Als je daarmee de fracties van de Republikeinen weer wilde mobiliseren en verenigen, in Trump-wereld, dan heb je dat gedaan.’