Houders van zonnepanelen voelen zich bedrogen: ‘In het midden van het spel veranderen de regels’

Vrijdagochtend startte de 49-jarige Marc Viaene uit Oudenaarde de dag “bedrogen, boos en teleurgesteld”. In 2018 plaatste hij twintig zonnepannelen, goed voor 6.000 kilowattuur, zodat hij iets meer produceert dan dat hij verbruikt. “Ik ging er daarbij van uit dat ik enkel mijn abonnementskosten zou moeten betalen en het prosumententarief.”

Het prosumententarief is een forfaitaire vergoeding voor het gebruik van het stroomnet, omdat ook zonnepaneeleigenaars het net gebruiken. Hun teller kan terugdraaien als de zonnepanelen elektriciteit produceren en op die manier kan hun factuur op het einde van het jaar op nul uitkomen. 

Plots kwam de digitale meter en die draait niet terug. Dat maakte zonnepanelen financieel een pak minder interessant. Daarom voerde de vorige Vlaamse regering een decreet in dat de consument garandeerde dat de digitale meter nog vijftien jaar na de installatie van de zonnepanelen virtueel zou terugdraaien. 

Dat is de regeling die het Grondwettelijk Hof nu heeft geschrapt. Het Hof oordeelt dat Vlaanderen mensen met zonnepanelen onrechtmatig bevoordeelt. De vernietiging van de regeling is een streep door de rekening van meer dan een half miljoen Vlaamse huishoudens. 

“Het komt zuur aan dat in het midden van het spel de spelregels veranderen”, zegt Viaene.

Gebroken belofte

Het probleem is dat de Vlaamse regering die consument iets heeft beloofd. Toenmalig Vlaams minister van Energie Bart Tommelein (Open Vld) was vastberaden om de productie van wind- en zonne-energie tussen 2020 en 2030 te verdubbelen. Zijn opvolger Lydia Peeters (Open Vld) kreeg het decreet dat vijftien jaar terugtellen beloofde, vlak voor de verkiezingen door het parlement en noemde het toen “doordacht en juridisch goed onderbouwd”. Er gebeurde geen toetsing bij de Raad van State.

“Bedrijven hebben die belofte van Tommelein overgenomen in hun communicatie”, zegt Vincent Vandenameele (46) uit Wortegem. Hij bestelde bij het begin van de zomer zonnepanelen. Er was op dat moment een stormloop, want de regeling van vijftien jaar terugtellen gold enkel voor wie nog voor eind 2020 zijn panelen plaatste. “Ik kreeg twee weken om de offerte te tekenen, want anders zou ik te laat zijn.” 

En of het druk was voor de installateurs: de panelen kwamen pas in november op zijn dak. Toevallig, net enkele weken eerder plaatste de netbeheerder in zijn regio digitale meters in alle huizen.  

“Zowel netbeheerder Fluvius als de plaatser van de zonnepanelen stelden me gerust: ik zou nog vijftien jaar kunnen rekenen op de voordelen van een terugdraaiende teller. Nu blijkt dat ik driedubbel gesjareld ben: geen terugdraaiende teller, gratis stroom produceren waar anderen van profiteren en geen recht op de premie die vanaf 2021 geldt.”

Nieuwe belofte

Daar past de nieuwe minister van Energie, Zuhal Demir (N-VA), nu een mouw aan. De 101.000 zonnepaneeleigenaars met een digitale meter, zoals Vandenameele, zullen eenmalig gebruikmaken van de premie. Die compensatie moet overeenkomen met de premie die vanaf 2021 sowieso geldt voor alle nieuwe installaties, tenzij de consument zijn panelen al voldoende heeft terugverdiend. Demir belooft een financiële compensatie die een rendement van 5 procent garandeert op de gemiddelde investering. 

“Dat is beter dan niks”, zegt Vandenameele, opgelucht dat er zo snel een antwoord is uitgewerkt. “Al is het niet hetzelfde als een terugdraaiende teller. Ik ging ervan uit dat ik in ongeveer zeven jaar mijn investering zou recupereren. Ik denk dat ik dan op veel hogere bedragen zou uitkomen dan die eenmalige premie. Dat is immers de reden dat iedereen zo graag vóór 2021 zijn zonnepanelen wou plaatsen.” 

Ook Test Aankoop stelt dat het rendement met terugdraaiende teller hoger ligt. De bijna 470.000 Vlamingen met zonnepanelen en zo’n analoge teller, zoals Marc Viaene, krijgen de mogelijkheid om te kiezen voor de eenmalige compensatie, zodra de netbeheerder de digitale meter komt installeren. 

“Dan gaan we moeten rekenen,” zegt Viaene, “en misschien de installatie van die digitale teller zo lang mogelijk uitstellen.” 

Volgens het kabinet-Demir kan Fluvius de burger echter verplichten tot installatie van die teller. In principe moesten alle zonnepaneeleigenaars tegen 2022 er zo een krijgen, maar Demir stapt nu af van die versnelde uitrol. 

Wat hebben we geleerd?

Alle Vlamingen krijgen hun digitale meter ten laatste in 2029. Dat moet de kosten van de compensatieregeling spreiden. Die zouden maximaal neerkomen op 550 miljoen euro, voor dit jaar op 105 miljoen euro.

“Voor dit jaar komt dat geld uit de algemene middelen van de Vlaamse begroting, vanaf volgend jaar komt een derde ervan uit het energiefonds”, zegt minister Demir. 

Het energiefonds wordt voor een belangrijk deel gespijsd door de Vlaamse energieheffing op de factuur, maar Demir maakt zich hard dat de factuur niet zal stijgen. “Als we één les moeten trekken hieruit, dan wel dat overmatig subsidiëren via kosten op de energiefactuur niet de juiste weg is om mensen warm te maken voor groene energie”, aldus Demir.

Vlaams Parlementslid voor Groen Björn Rzoska denkt dat er nog een les is: vooraf toetsen bij Raad van State. “Ik kan u wat dat betreft geruststellen”, zegt Demir.