Was de afwezige first lady een gevangene in haar huwelijk of juist een stiekeme verzetsstrijder?

Op de dag dat het Capitool in Washington werd bestormd door een ziedende meute Trump-aanhangers – de dag dat de Amerikaanse democratie door haar hoeven zakte, de dag dat politici, politiemensen en partijmedewerkers moesten vluchten voor hun leven – op die middag had Melania Trump een fotoshoot.

Haar echtgenoot had zich op de bank in het Witte Huis verschanst, zappend langs de kanalen die de schokkende gebeurtenissen even verderop in de stad live uitzonden – en weigerde urenlang elk verzoek om zich publiekelijk uit te spreken over de terreur waartoe hijzelf had aangespoord, of de opstandelingen tot kalmte te manen. En dus wendden haar medewerkers en een aantal nieuwsmedia zich tot Melania met de vraag of zij in vredesnaam een statement wilde doen uitgaan, in een poging het geweld te stoppen.

 Maar ze had dus iets beters te doen.

 De fotosessie die Melania daarvoor had moeten onderbreken, betrof niet haarzelf, maar een stoel, of een kast, of een tapijt. De first lady werkt aan een koffietafelboek van de meubels in het Witte Huis, ‘decoratieve objecten’ waarvan ze er een aantal zelf heeft aangeschaft en laten restaureren. Met nog maar twee weken in het Witte Huis voor de boeg, begon de tijd te dringen om dat allemaal nog op de foto te krijgen.

‘Uitgecheckt’

Melania besloot zich stil te houden. Ze is “uitgecheckt”, verklaarde een anonieme bron in het Witte Huis tegenover CNN haar onwil of onvermogen het Amerikaanse volk toe te spreken. “Ze is mentaal en emotioneel gewoon niet meer op een plek waar ze betrokken wil zijn.” Behalve met haar meubels, voegde CNN er cynisch aan toe. Twee van haar topadviseurs, Stephanie Grisham en Rickie Niceta, dienden die middag hun ontslag in.

Vorige week volgde alsnog een verklaring, vijf volle dagen na de ongekende opstand. Het is er een waarvan je wenkbrauwen voorbij je haargrens kunnen schieten. Melania stelt erin de doden te betreuren: maar eerst noemt ze de relschoppers, daarna pas de twee omgekomen Capitool-agenten. Ze stipt de “tragische gebeurtenissen” aan en beklaagt zich in een en dezelfde zin over haar eigen slachtofferschap: van “schunnige roddels” en “ongegronde persoonlijke aanvallen” (kennelijk verwijzend naar de berichtgeving over haar fotoshoot). ‘Vergis je niet’, schrijft Melania, ‘ik keur het geweld absoluut af’ – om vervolgens te wijzen op de ‘inspirerende passie en het enthousiasme voor de verkiezingen’. Welke verantwoordelijkheid de president droeg voor het verharde (en ongefundeerde) geloof in de ‘gestolen verkiezingen’, waarvoor gerechtigheid moest worden afgedwongen, met dreigementen en geweld – daarover werd uiteraard met geen woord gerept.

Later zou overigens blijken dat haar oproep tot vreedzaamheid bestaat uit passages die bijna woordelijk gekopieerd zijn uit de toespraak die zij in augustus hield, tijdens de Republikeinse Conventie.

Hedendaagse Marie-Antoinette

 Wie nog steeds dacht of hoopte dat Melania de betere helft van Donald is – de meer humane, empathische, weldenkende van het stel, die de meedogenloze president als het er echt op aankomt op de vingers tikt – werd deze maand hardhandig uit die waan geholpen. Melania’s publieke standpunt week geen millimeter af van dat van Trump (‘Ga naar huis. We houden van jullie.’) Daarbij drong zich afgelopen weken onontkoombaar het beeld op van Melania als een hedendaagse Marie-Antoinette, die zich in haar eigen Versailles verschanst, en zich doof houdt voor de noden van het volk.  

De wil om haar in een ander daglicht te zien, was de afgelopen vier jaar echter hardnekkig. Een fors deel van Amerika – zelfs een fors deel van het electoraat dat niet op Trump had gestemd – probeerde haar tegen de klippen op te zien als een vrouw die bereid is afstand te nemen van haar man. Melania werd ofwel neergezet als een gevangene van een slecht huwelijk, een ongelukkige vrouw die bevrijd moest worden uit de klauwen van een misogyne vreemdganger (‘Free Melania!’), dan wel als de presidentsvrouw die haar man in het openbaar afwees, verborgen boodschappen uitzond met haar kleding, of zelfs de opstand vanuit het Witte Huis probeerde te leiden.

Wie bij het afscheid van Melania als first lady terugblikt, dient daarom niet alleen te kijken naar de rol die ze (daadwerkelijk) in het Witte Huis speelde, maar ook naar de rol die haar (terecht of onterecht) is toebedeeld.

Wisselvallige aandacht

Donald Trump en Melania Knauss ontmoeten elkaar in 1998 in een club in Manhattan. Zij is een 28-jarig, van oorsprong Sloveens, fotomodel, in New York op zoek naar een doorbraak. Hij een 52–jarige vastgoedtycoon, midden in zijn tweede scheiding, op zoek naar vertier. Ze trouwen uiteindelijk zeven jaar later, na een keer uit elkaar te zijn gegaan (Donald kijkt ook naar andere vrouwen). Op de vraag of ze ook met Donald was getrouwd als hij niet rijk was geweest, antwoordt ze scherp: ‘Denk je dat hij met mij getrouwd was, als ik niet mooi was geweest?’ Zij en Trump krijgen één zoon, Barron.

In haar boek The Art of her Deal (2020) suggereert Washington Post-journalist Mary Jordan dat Melania de wisselvallige aandacht van haar echtgenoot weet te vast te houden door zich ijverig op zijn geschreven gedachtengoed te storten. In The Art of The Comeback (1997) stelt Trump over vrouwen: ‘Er zijn er met veel onderhoud. Er zijn er met weinig onderhoud. Ik wil geen onderhoud.’ In een zeldzaam interview met Harper’s Bazaar in 2016 stelt Melania dat ze weliswaar van mening kan verschillen met haar man (‘Ik ben geen ja-knikker’), maar geen poging zal doen hem te veranderen. ‘Ik ben geen zeurende echtgenote.’ 

Lessons learned

 Wanneer ze first lady wordt kiest Melania, omwille van haar zoon Barron, voor een uitzonderlijk licht takenpakket en een schaars openbaar profiel. Ze laat zich weinig zien bij de campagnes van haar man. Ze begint het project Be Best, tegen onlinepesten, maar dat krijgt nooit echt vleugels, behalve in sarcastische reacties. Ze is vele malen geslotener dan haar voorgangers: ze geeft vrijwel nooit interviews, van haar gezicht is zelden emotie af te lezen en haar naaste medewerkers klappen nauwelijks uit de school.

Die terughoudendheid bleek de ondergrond om allerhande theorieën op te projecteren. Dat begint al op de dag van Trumps inauguratie: dan gaat al snel een clipje viral waarin de lach van Melania naar haar man tot een boze grijns bevriest zodra hij haar de rug toekeert. Er volgen semi-serieuze analyses in tijdschriften die Melania voorstellen als een gevangene in een ongelukkig huwelijk. #FreeMelania wordt trending.  

De maanden daarvoor hadden verschillende vrouwen de aankomend president beschuldigd van seksueel wangedrag en had de wereld hem op tape horen vertellen hoe hij vrouwen zonder toestemming by the pussy pleegde te graaien. Melania had de vrouwen zonder pardon als leugenaars weggezet en Trumps verhalen vergoelijkt als lockerroom talk (‘boys will we boys’). Toch zetten zelfs de roze-gemutste feministen tijdens de Women’s March haar liever grappend neer als slachtoffer, met tekstborden die haar verlossing beloofden (‘Melania, blink twice if you need help!’).

‘Gebaar van onafhankelijkheid’

Niet lang daarna komen de beelden van Melania die tijdens staatsbezoeken en andere officiële gelegenheden de toegestoken hand van haar man lijkt te negeren of weg te slaan. De almaar uitdijende reeks leidt vooral tot vrolijkheid op internet (onder Trump-critici), maar ook tot analyses bij CNN en BBC. Naarmate het besef toeneemt dat Trump zowel bij zijn kiezers als bij zijn ministersploeg met alles weg kan komen (van het inreisverbod uit moslimlanden tot het goedpraten van een gewelddadig protest van witte nationalisten), groeit de behoefte aan iemand die Trump wél afwijst. Melania lijkt er de uitgelezen figuur voor.  

Kranten als The New York Times en The Washington Post duiden de kleding die Melania draagt niet meer als louter een fashion statement, maar beschrijven die in termen als protest, wapenuitrusting, “een groots gebaar van onafhankelijkheid”. Het witte broekpak dat ze in 2018 naar de State of the Union draagt – kort nadat bekend is geworden dat Trump Stormy Daniels zwijggeld heeft betaald voor een affaire die hij met haar had vlak nadat Melania van Barron was bevallen – verwijst volgens diverse media naar de suffragettes, de voorvechters van vrouwenrechten, en naar Hillary Clinton die ook ooit zo’n pak heeft gedragen; een ‘anti-Trumppak’ dus feitelijk en daarmee niet minder dan een “klap in het gezicht” van de president.   

Het verlangen om in Melania een verzetsstrijder tegen haar eigen man te zien, bereikt een koortstemperatuur wanneer de first lady in 2018 na een ziekenhuisbezoek (waarover haar staf geen details wenst vrij te geven) 25 dagen niet in het openbaar wordt gezien. Het ontlokt de wildste complottheorieën: Melania zou terug zijn verhuisd naar New York, ze zou samenwerken de Obama’s of met Robert Mueller (de speciaal aanklager die Trumps banden met Rusland onderzocht), ze zou bezig zijn met een tell-all boek over Donald.

Het nieuwe normaal

Het zegt allemaal weinig over Melania, de vrouw die net als haar man publiekelijk de geboortegrond van Barack Obama in twijfel trok, en daarmee de racistische leugen hielp verspreiden dat de eerste zwarte president van Amerika geen echte Amerikaan is. De vrouw die volgens sommige biografen de president aanspoorde zijn no tolerance-beleid aan de Mexicaanse grens te verzachten – waarbij ouders en kinderen werden gescheiden – maar die op bezoek bij diezelfde grenskinderen haar beruchte I Really Don’t Care, Do U?-jas droeg.   

De vrouw die haar ouders en haar zus uit Slovenië liet overkomen, terwijl haar man deze ‘ketenmigratie’ voor andere geïmmigreerde Amerikanen afschafte.

Het zegt allemaal vooral iets over hoe het Democratische deel van Amerika, geschokt door de verkiezingszege van Trump, maar niet kon wennen aan het nieuwe normaal, en steeds opnieuw op zoek was naar iets of iemand die zich nog hield aan de oude mores.

Die oude gewoonte stak weer de kop op, toen vorig jaar onthuld werd dat Melania in 2017, toen Trump net beëdigd was als president, opnieuw had onderhandeld over haar huwelijkse voorwaarden – en er financieel een betere deal uit had gepeuterd, vooral voor zoon Barron. Onmiddellijk werd er gespeculeerd of Melania Donald zou dumpen, als hij president-af is en wordt achtervolgd door rechtszaken. Dat zou kunnen natuurlijk. Maar het zou ook heel goed niet kunnen. Laten we het afwachten. En intussen accepteren dat de grootste Trump-supporter gewoon al die tijd naast hem in het Witte Huis zat.