Alleen Madrid scoort slechter dan Antwerpen in Europa qua gezondheidsimpact van stikstofdioxide, al is er beterschap
Antwerpen scoort op een lijst van een duizendtal Europese steden als op één na slechtste als het aankomt op het aantal vroegtijdige overlijdens door stikstofdioxide. Dat blijkt uit een nieuwe wetenschappelijke studie, die de vergelijking tussen steden heeft gemaakt. Ook Brussel doet het slecht, met een achtste plaats. "We hebben intussen wel vooruitgang geboekt dankzij onze lage-emissiezone", reageert de Antwerpse schepen Tom Meeuws (SP.A), maar hij geeft toe dat het nog beter kan.
Voor het eerst werd een grote vergelijkende studie gemaakt tussen een duizendtal Europese steden, en zijn er per stad heel concrete cijfers geplakt op vroegtijdige overlijdens door fijnstof en stikstofdioxide (NO₂). De onderzoekers baseerden zich voor hun studie op cijfers van 2015, maar de heel grootschalige vergelijking is nieuw.
Het is in de categorie stikstofdioxide dat steden als Antwerpen en Brussel heel slecht scoren. Meer nog, van alle onderzochte steden in Europa doet enkel Madrid slechter dan Antwerpen. Brussel belandt op plaats 8. "Heel hoge plaatsen dus in een lijst waar je eigenlijk niet wil staan, want dit gaat over de gezondheidsimpact van stikstofdioxidevervuiling", zegt Joeri Thijs, expert luchtkwaliteit bij Greenpeace. Staan nog hoog genoteerd: Turijn, Milaan, Parijs, Barcelona en Mollet del Vallès (Spanje).
De studie werd uitgevoerd door het Barcelona Institute for Global Health in samenwerking met het Swiss Tropical and Public Health Institute en de Universiteit van Utrecht, en is gepubliceerd in The Lancet Planetary Health, klik hier om de volledige versie te raadplegen.
Het rapport probeert ook concrete cijfers te plakken op het aantal vroegtijdige overlijdens: in Antwerpen zou 7 procent van de natuurlijke overlijdens elk jaar toe te schrijven zijn aan NO₂-vervuiling, in Brussel zou dat 6 procent zijn. "De onderzoekers berekenden hoeveel doden steden elk jaar zouden kunnen vermijden als ze veel properder lucht hadden, en een vervuilingsniveau van een stad als Tromsø (de Noorse stad is één van de best scorende steden), en komen uit op 307 voor Antwerpen en 530 voor Brussel", legt Thijs uit.
In absolute aantallen scoort de Franse hoofdstad Parijs het slechtst met 2.575. De impact daar zette burgemeester Anne Hidalgo er al toe aan om strenge maatregelen te nemen: vanaf 2024 worden dieselauto's in de stad verboden en in 2030 mogen er ook geen benzineauto's meer rijden. Parijs gaat daarmee nog een heel stuk verder dan de LEZ's die door verschillende Vlaamse steden zijn ingevoerd.
We halen de Europese norm voor stikstofdioxide wel, maar eigenlijk bestaat er voor luchtvervuiling geen onderwaarde
Antwerpen voerde inmiddels een lage-emissiezone (LEZ) in, waardoor oudere vervuilende dieselauto's er niet meer in mogen. Daar tegenover staat dat de cijfers die zijn gebruikt (uit 2015), gebaseerd zijn op vaste meetpunten, en die staan niet altijd op plaatsen met het drukste verkeer. In straten met veel verkeer en dichte bebouwing, liggen de werkelijke cijfers vaak hoger.
En waar Antwerpen en Brussel momenteel de Europese norm voor stikstofdioxidevervuiling halen (die is 40 microgram per kubieke meter als jaargemiddelde), is die norm eigenlijk nog relatief ruim, zegt Joeri Thijs: "Er komt een herziening aan naar 20 microgram, daar bestaat in de wetenschappelijke en medische wereld een consensus voor. Maar eigenlijk bestaat er voor luchtvervuiling geen onderwaarde. Er zijn immers geen veilige niveaus. Het is niet omdat je en bepaalde norm haalt, dat luchtvervuiling geen slachtoffers meer maakt", zegt Thijs.
Als Antwerpen de Europese norm zou halen (wat intussen is gebeurd), dan worden er al 22 vroegtijdige overlijdens uitgespaard, zo berekenden de onderzoekers nog.
We doen het nu beter dankzij de LEZ, maar we hebben nog een weg te gaan
Wat betekent dit nu voor Antwerpen?
De Antwerpse schepen Tom Meeuws (SP.A) zegt dat de stad het door de invoering van de LEZ nu beter doet, maar geeft ook toe dat er nog marge is voor verbetering: "Ik heb het rapport van 2019 bij mij. Dat is heel duidelijk: voor het eerst halen we daar op alle vaste meetpunten de Europese normen. Dat is goed nieuws, maar we hebben nog een weg te gaan, want we hebben extra meetpunten in Antwerpen toegevoegd, en ook daar zien we verbetering, maar er zijn een aantal punten, de zogenoemde street canyons, smalle straten met hoogbouw, waar de lucht niet zo makkelijk weg kan."
Meeuws vertelde aan onze collega's van Radio 2 Antwerpen nog dat er nog meer mensen van buiten Antwerpen er zouden moeten voor kiezen om hun auto buiten de stad te laten staan, en te kiezen voor alternatieven zoals het openbaar vervoer of deelfietsen.
Pierre Dornier, voorzitter van de vzw Les chercheurs d'air, reageerde bij Belga op de Brusselse score: "De limieten voor de vervuiling met NO₂ moeten dringend omlaag en er moeten efficiënte controles komen om te verzekeren dat de drempels niet worden overschreden."
"Nog onrustwekkender (dan het aantal overlijdens, red.) is dat het netwerk dat moet toezien op de luchtkwaliteit in Brussel niet werkt en de echte vervuiling in de stad onderschat", vult Ugo Taddei, jurist bij de ngo ClientEarth aan.
De limieten voor de vervuiling met stikstofdioxide moeten dringend omlaag