Na de vertaalheisa: opkomen tegen racisme is noodzakelijk, maar laten we het verstand niet verliezen
Studente Zoë Nevelsteen heeft zich gestoord aan de heisa over de keuze voor Marieke Lucas Rijneveld als vertaler voor de poëziebundel van Amanda Gorman. Volgens haar was de Nederlandse auteur wél een goeie keuze en werd er ten onrechte een kwestie van huidskleur van gemaakt. "Laat me gebruikmaken van mijn spreekrecht als Zwarte Vrouw, en oproepen tot verdraagzaamheid", schrijft ze in dit opiniestuk.
We are striving to forge a union with purpose, to compose a country committed to all cultures, colors, characters and conditions of man. And so we lift our gazes not to what stands between us, but what stands before us. We close the divide because we know, to put our future first, we must first put our differences aside.’
– Amanda Gorman
Rond deze prachtige boodschap van eenwording bestaat nu een grote tweestrijd. Volgens sommigen mogen we onze verschillen namelijk niet aan de kant schuiven, maar moeten we ze net in de spotlights zetten. De vertaler van "The hill we climb" mag niet blank zijn, want een blank persoon zou onmogelijk kunnen begrijpen hoe het is om zwart te zijn. Maar hoe kan ik dat gedicht dan nog aanraden aan mijn blanke vrienden als zij de beschreven ervaringen nooit zullen snappen? Waar heeft Gorman haar tijd ingestoken als we elkaar nooit kunnen begrijpen?
Bekijk hier de voordracht van Amanda Gorman tijdens de eedaflegging van Joe Biden op 20 januari 2021 (en lees voort onder de video):
Een bondgenootschap, het oorspronkelijke doel van raciaal activisme, kan alleen bereikt worden door wederzijds begrip. En is er een poëtischere manier om elkaar te begrijpen dan twee hypergetalenteerde dichters die samenwerken om dit gedicht te vertalen? De keuze voor Marieke Lucas Rijneveld was allesbehalve een uitdrukking van ‘ingebakken witte suprematie’. Ze is nog geen 30 en met haar eerste boek sleepte ze de Booker International Prize binnen en haar tweede boek prijkt op de longlist van de Libris Literatuurprijs. Bovendien is haar naam wijdverspreid in Nederland en omstreken. Haar talent en bekendheid maken haar de ideale kandidaat om de oproep van Gorman te verspreiden in de Lage Landen, die net als de rest van de wereld ook nood hebben aan een boodschap van verbinding.
Het is op zich al vreemd om een van de meest beloftevolle fictieschrijvers te verwijten te weinig inlevingsvermogen te hebben om het gedicht te vertalen. Maar dat dit verwijt standhoudt nadat Gorman - voor alle duidelijkheid de maker van het gedicht - toestemming had gegeven, is totaal absurd. Gorman had zelfs Marieke Lucas Rijnevelds bericht op twitter gedeeld, waarin deze uitdrukte hoe vereerd ze is om het gedicht te mogen vertalen.
Huidskleur zal relevanter worden dan ooit als men blijft hameren op Wit en Zwart en elke situatie door die lens analyseert
Maar die vreugde sloeg al snel om in onbegrip wanneer ze de woedende 'social justice warriors' op haar dak kreeg. En het is inderdaad onbegrijpelijk: in naam van antiracisme mag een blanke geen gedicht vertalen van een zwarte, een gedicht dat nota bene oproept ‘to not focus on what stands between us’ (om niet te focussen op wat er tussen ons staat).
Huidskleur zal relevanter worden dan ooit als men blijft hameren op Wit en Zwart en elke situatie door die lens analyseert. Zeker als men aan die kleuren eigenschappen koppelt en daarbij nieuwe vooroordelen creëert. De Witte Man is slecht en moet zwijgen en de Zwarte Vrouw is goed en krijgt het woord. Laat me dan gebruikmaken van mijn spreekrecht als Zwarte Vrouw, en oproepen tot verdraagzaamheid. Iedereen is slechter af in een wereld waar talent vervangen wordt door huidskleur. De droom van Martin Luther King was hoopvol en we waren goed op weg om die te bereiken maar ergens onderweg hebben we ons omgedraaid en ‘the content of our character’ (ons karakter) vervangen door ‘the color of our skin’ (onze huidskleur).
Zelf heb ik meer schrik om 'gecanceld' te worden voor het publiceren van deze tekst, dan om gediscrimineerd te worden vanwege mijn huidskleur
Rijneveld en haar uitgeverij zijn een van de zovele slachtoffers geworden van 'the madness of crowds': of je biedt je excuses aan, of je riskeert je carrière. En de druk is hoog. Zelf heb ik meer schrik om 'gecanceld' te worden voor het publiceren van deze tekst, dan om gediscrimineerd te worden vanwege mijn huidskleur. Maar ik kon niet langer machteloos toezien hoe we blind de foute kant op aan het rennen zijn. Het probleem met waanzin is dat hij zo luid en overheersend is, dat het omstaanders ook waanzinnig maakt waardoor het zich in razend tempo kan uitbreiden. Opkomen tegen racisme is nog steeds noodzakelijk, maar laten we het verstand niet verliezen.
In "De zevende dag" gingen dichteres Lisette Ma Neza en Europees Parlementslid Assita Kanko (N-VA) in debat over de vertalingsopdracht. Bekijk het gesprek hieronder:
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.