Hoe ernstig is de situatie nu echt? Deze grafiek toont waarom de regering zich zulke grote zorgen maakt

De blikken van premier Alexander De Croo (Open Vld) en minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (sp.a) gisteren in de Kamer zeiden genoeg: ze maken zich grote zorgen. Want zij weten wat er op ons land afkomt: als de huidige stijging van de coronacijfers zich doorzet, zitten we met Pasen aan 10.000 besmettingen per dag en 1.000 patiënten op intensieve zorg. “De verdubbelingstijd van de epidemie bedraagt nu 19 dagen, je kan dus perfect uitrekenen waar je dreigt te belanden”, zegt biostatisticus Geert Molenberghs. Viroloog Marc Van Ranst meent dat het zelfs 15.000 nieuwe gevallen per dag kunnen zijn, in het állerslechtste scenario. En dat terwijl de cijfers vandaag al slecht zijn. Dit zijn de belangrijkste bevindingen:

Verhoudingsgewijs steeds meer positieve testen

Het is dezer dagen zeer druk in huisartskabinetten en testcentra. Volgens het jongste weekgemiddelde krijgen elke dag 3.052 Belgen te horen dat ze positief getest hebben op Covid-19. Dat is een toename van 29 procent in vergelijking met de week voordien. De komende dagen zal dat cijfer nog verder toenemen, omdat de aparte dagcijfers ook hoge toppen scheren. Zo staan er voor maandag 15 maart voorlopig al 5.034 nieuwe besmettingen geregistreerd. Het is geleden van midden november dat de besmettingscijfers nog zo hoog lagen. Toen hadden we de piek van de tweede golf net achter de kiezen.

Sedert half februari wordt er ook steeds meer getest. Momenteel worden er bijna 50.000 testen per dag afgenomen. De toename van het aantal testen is zeker niet de enige reden voor de stijgende besmettingscijfers, want ook het positiviteitspercentage neemt toe. Dat bedraagt nu 6,91 procent, tegenover 6,16 procent een week eerder. Het is van de jaarwisseling geleden dat we op zo’n hoog niveau zaten.

Het virus neemt in kracht toe

Met een stijgend positiviteitspercentage hoeft het niet te verbazen dat er meer virus circuleert. De R-waarde bedraagt momenteel 1,12. Dat wil zeggen dat 100 met Covid-19 besmette personen op hun beurt 112 anderen aansteken. Dit cijfer gaat een beetje op en neer. Eind februari bedroeg de R-waarde bijvoorbeeld 1,16. Het zijn geen grote verschillen, maar eigenlijk is elk cijfer boven 1 te hoog, want dat betekent dat de epidemie in kracht toeneemt. Als we onder de 1 duiken, wil dat zeggen dat we de verspreiding van het virus iets meer onder controle krijgen en de curve zal afvlakken en dalen.

Aantal overlijdens blijft dalen

Momenteel sterven er in ons land dagelijks gemiddeld 25 mensen aan de gevolgen van Covid-19. Sinds de piek van begin november, toen er iedere dag ruim 200 mensen overleden, is dat cijfer blijven dalen. Het is van begin oktober geleden dat dat cijfer nog zo laag lag, na een zomer waarin er gemiddeld enkele personen per dag aan corona stierven. 

Van de 172 doden die in de laatste week vielen, kwamen er 101 uit Vlaanderen, 46 uit Wallonië en 25 uit Brussel. Twee van hen waren jonger dan 45 jaar, 16 van hen waren tussen 45 en 64 jaar, 28 tussen 65 en 74 jaar, 72 tussen 75 en 84 jaar en 54 personen waren ouder dan 85 jaar. 

Als we vergelijken met bijvoorbeeld de laatste week van vorig jaar, dan valt op dat de oudste groep van 85-plussers niet meer de grootste is. Nu hebben de 74- tot 85-jarigen die twijfelachtige eer. Dat heeft alles te maken met de vaccinaties in alle woonzorgcentra. Daar sterft nu minder dan één persoon per dag aan de gevolgen van het coronavirus.

Ziekenhuisopnames volgen voorlopig de voorspellingen 

De belangrijkste en meest objectieve parameter om de ernst van de situatie te meten is het aantal nieuwe ziekenhuisopnames per dag. Momenteel belanden er iedere dag gemiddeld 175 Covid-19-patiënten in het ziekenhuis. Een week geleden bedroeg dat gemiddelde nog 146. De stijging is niet helemaal onverwacht, want uit de wiskundige modellen die enkele weken geleden werden voorgesteld, bleek al dat de opnames zouden stijgen onder druk van de besmettelijkere Britse variant. 

Momenteel lopen de huidige cijfers ongeveer gelijk met de curve die uitgaat van een hogere besmettelijkheid van die Britse variant van 50 procent. Vraag is of de cijfers ook de komende twee weken die voorspelde curve blijven volgen, zodat we begin april uitkomen rond ongeveer 200 nieuwe ziekenhuisopnames per dag. De toename zal enigszins moeten dalen om die kaap niet te overschrijden.

Zorgwekkende evolutie op intensieve zorg

Een zorgwekkende evolutie van de voorbije dagen is het snel stijgende aantal patiënten op de diensten intensieve zorg. Op een week tijd gingen ze daar van 447 naar 534 patiënten. Vandaag ligt een kwart van alle gehospitaliseerde Covid-19-patiënten op intensieve zorg. Dat is een opvallend hoog aandeel, want de laatste keer dat we iets meer dan 2.000 patiënten in het ziekenhuis telden, namelijk op 16 oktober 2020, lag er slechts één op de zes op intensieve zorg. 

De reden hiervoor is de dominante Britse variant die ons zieker maakt. Het is een ontwikkeling waar we de komende weken sterk rekening mee zullen moeten houden, want bij de tweede golf dreigden onze diensten intensieve zorg compleet overbelast te raken. Zover wil niemand het opnieuw laten komen. Op het hoogtepunt lagen er toen net geen 1.500 mensen op intensive care.

De lokale verschillen zijn groot

Het aantal besmettingen en nieuwe ziekenhuisopnames stijgt overal, maar gewogen volgens het aantal inwoners nemen die momenteel het snelst toe in Brussel, Namen, Henegouwen en Oost-Vlaanderen. Als we kijken naar de totaalcijfers, zijn die het hoogst in Brussel en Namen: in Namen bedraagt de incidentie (het aantal nieuwe besmettingen per honderdduizend inwoners in de voorbije veertien dagen) 479, in Brussel 418. Luik doet het voorlopig het best met 192 gevallen, al noteren ze ook daar in de jongste week een stijging van veertig procent.

Steeds meer tieners besmet 

Doorheen de pandemie raakten er in ons land vooral twintigers besmet, zeer kort gevolgd door dertigers, veertigers en vijftigers. Tegenwoordig liggen de kaarten anders. Nu raken vooral tieners besmet (3.385 op een totaal van 21.258 in de laatste week), gevolgd door dertigers (3.352) en veertigers (3.256). Ook het aandeel besmettingen bij 0- tot 9-jarigen neemt flink toe (2.017), al blijft het vergeleken met de andere leeftijdscategorieën beperkt. Het aandeel 80-plussers daalt aanzienlijk.

Verschillende ziekenhuizen melden dat hun Covid-19-patiënten beduidend jonger zijn dan voorheen - in het UZ Gent is de helft van de mensen op intensieve zorg jonger dan 48 - maar in de jongste cijfers over het profiel van ziekenhuispatiënten is daar nog weinig van te merken. Die cijfers dateren weliswaar van 15 tot en met 21 februari, “want op de klinische surveillance zit enkele weken vertraging”, aldus gezondheidsinstituut Sciensano. In die week was twee derde van alle ziekenhuispatiënten ouder dan 60 jaar. Zo'n 8,5 procent was tussen 20 en 40 jaar oud, ruim 2 procent was jonger dan 20. 

Tijdens de piek van de tweede golf was het aandeel 60-plussers beduidend hoger en de groep onder de 40 jaar 2 procent kleiner. De hoge vaccinatiegraad in woonzorgcentra zit hier ongetwijfeld voor iets tussen.

Vooral familie en vrienden besmetten elkaar 

Waar raken we besmet? Het is een vraag waarop nog steeds - het coronavirus houdt ons intussen een jaar in zijn greep - geen pasklaar antwoord bestaat. Sciensano rapporteert wekelijks informatie over clusters. Een cluster is een bevestiging van minimaal twee Covid-19-gevallen met een epidemiologische link. Als u morgen op het werk besmet wordt door een collega, dan vormen u en uw collega met z’n tweeën één cluster. Als die collega op kantoor nog veertig andere mensen aansteekt, vormen jullie met 42 man nog steeds één cluster. Een cluster zegt dus niets over het aantal besmettingen. 

Dat gezegd zijnde, situeert 40 procent van alle 2.000 getraceerde clusters zich in bedrijven. Daarnaast is 29 procent van de clusters terug te vinden in scholen, en 11 procent in woonzorgcentra. Dit zijn de meest recente cijfers die beschikbaar zijn, van de eerste week van maart. Daarnaast bleken er ook meer dan zesduizend familiale clusters te zijn. Met andere woorden: vooral in familieverband steken mensen elkaar aan.

Daarnaast is er nog zelfrapportering van coronapositieve Vlamingen die door een contacttracer worden opgebeld. Zij kunnen zelf aangeven waar ze denken besmet te zijn geraakt. Bij de ruim dertigduizend personen die dat in februari deden, bleek 32 procent thuis besmet te zijn, 9 procent bij familie of vrienden. In december lagen beide cijfers samen bijna 10 procent lager. Nu zegt 9 procent procent op het werk besmet te zijn geraakt, tegenover 12 procent in december. 

Op school raakte bijna 5 procent besmet, tegenover iets minder dan 3 procent in december. Ook de jongste weken neemt het aantal besmettingen in scholen verder toe: in de eerste helft van maart testten 4.498 leerlingen (0,38 procent) en 432 personeelsleden (0,26 procent) positief.