Onderwijsexpert Wouter Duyck: ‘We kunnen ons geen extra vakantieweekjes permitteren’

“Als je de cijfers ziet – met een verhoogde besmettingsgraad en een groeiend aantal mensen op intensieve zorg in de ziekenhuizen – kan je er niet omheen dat de gevreesde derde golf nu begonnen is. Het kòn niet anders meer dan dat er nu ook in de scholen ingegrepen wordt”, zegt professor cognitieve  psychologie Wouter Duyck. Dat meteen ook de kappers en andere contactberoepen moeten sluiten, vindt hij maar terecht. “Maar grote winkels als Ikea en Zara die open mogen blijven: dat is de verkeerde prioriteit. Scholen moeten als laatste dicht. Want de socio-economische en pedagogische kost van een schoolsluiting is groot, terwijl – en dat bewijzen tal van studies intussen – de virologische winst van gesloten scholen veel kleiner is.”

De druk om de scholen te sluiten werd steeds groter, zeker nu van alle nieuwe besmettingen 18 procent in de leeftijdsgroep van 10 tot 19-jarigen zit.

“Die druk is er al van in november en het is goed van minister Ben Weyts (N-VA) dat hij daar niet aan heeft toegegeven. Tegelijk betaalt het onderwijs nu de prijs van de hoerastemming van drie weken geleden. Met wat meer voorzichtigheid, en zonder voor te spiegelen dat de derde golf vermeden was, had men deze schoolsluiting kunnen voorkomen. De geschiedenis heeft Weyts’ voornemen om de scholen open te houden trouwens gelijk gegeven: tussen november en maart zijn de besmettingscijfers in het onderwijs stabiel gebleven. De scholen zijn niét de motor van de pandemie.

“Hadden we in november al toegegeven aan de druk om de scholen te sluiten, waren de gevolgen niet te overzien geweest. Onderwijseconomen van de OESO hebben al berekend dat 3 maanden schoolsluiting per leerling tot een inkomensverlies gedurende de rest van zijn of haar leven van 3 procent leidt. Dat wil dus zeggen: we hebben nu al in Vlaanderen 80 miljard euro niét verloren. Maar zo’n sluiting, en de leerachterstand die daar het gevolg van is, heeft nog meer gevolgen op lange termijn: we zien dan dat leerlingen minder hoog opgeleid worden en dat heeft invloed op het bnp – jaarlijks 1,5 procent minder, alleen door leerachterstand – en op de werkloosheidscijfers. Men onderschat die kost voor de komende jaren – decennia, zelfs – ten voordele van het openhouden van winkels.”

De scholen sluiten nu al bij al maar één week. Heeft dat nog een invloed op de leerachterstand?

“De leerachterstand is al enorm. Onderzoek van onderwijseconoom Kristof De Witte (KU Leuven) wees in juni uit dat de leerachterstand toen al 6 maanden was. Hoe het nu is, door het verplichte thuisonderwijs in het secundair, weten we nog niet. Maar béter zal het niet zijn. Het ging al lang de verkeerde richting uit: een 15-jarige had er voor corona al 9 maanden meer voor nodig om even goed te rekenen als een 15-jarige in 2003. Daarom is elke dag zonder school er één te veel.

“En wat erger is: de achterstand in Vlaanderen is groter dan in Frankrijk en Nederland, wat dus betekent dat de sluiting van de scholen bij ons een grotere invloed heeft gehad. In Frankrijk heeft onderzoek uitgewezen dat er in vergelijking met voor corona amper een procent achterstand is op taalkennis. In Nederland is de achterstand veel groter: 25 procent minder geleerd bij begrijpend lezen, 16 procent minder bij wiskunde, 14 procent bij spelling.”

De extra week sluiting betekent ook: ook geen thuisonderwijs, examens kunnen wel nog.

“Maar alle leerlingen kunnen wel nog tegelijkertijd naar de Zara (zucht). Dan heeft de sluiting van de scholen geen enkel epidemiologisch effect, lijkt me. Terwijl we ons geen extra vakantieweekjes kunnen permitteren. Misschien moet men zich toch al eens beraden om deze verloren week in te halen in juli, en de zomervakantie wat in te korten. Want er zijn toch mogelijkheden genoeg om les te geven? Zeker nu het mooi weer wordt, waarom organiseren scholen zich niet om buiten les te geven? Of geef een week digitaal les.”

De vraag is ook: waarom staan scholen na één jaar corona nog niet verder met thuisonderwijs, om niet plots te moeten improviseren? 

“Je moet begrijpen dat Vlaanderen een ontwikkelingsland was als het op digitaal onderwijs aankomt. Wereldwijd gebruikt 50 procent van de leerkrachten digitale leermiddelen in de klas, volgens onderzoek van de OESO. In Vlaanderen is dat amper 38 procent. In Denemarken – wat toch een land is waar we ons mee mogen vergelijken – is dat 90 procent. Het totale onderwijsbudget is 14 miljard euro per jaar, waarvan 35 miljoen euro naar digitalisering ging. Met andere woorden: een school krijgt 20 à 30 euro per jaar en per klas voor IT. Dan moet je lang sparen voor een laptop, niet? Het moet gezegd: minister Weyts heeft nu wel voor een versnelling gezorgd, met een investering van 350 miljoen – 10 keer het normale budget dus – voor laptops op school. Maar dat verandert niets aan het feit dat het systeem nu niet robuust is, om flexibel om te gaan met een nieuwe schoolsluiting.”

Het gaat over meer dan alleen laptops in de klas, toch? 

“Inderdaad. Het is onvoorstelbaar dat er geen énkel initiatief is genomen om gecoördineerd thuisonderwijs te organiseren. De ene leraar stond in zijn tuinhuis voor een green key filmpjes op te nemen, de andere probeerde via Skype of Teams of Zoom les te geven zoals hij altijd gewend was. Waarom boden de uitgevers van schoolboeken geen digitale alternatieven aan? Het Katholiek Onderwijs had wel tijd en energie om naar de Raad van State te trekken om de nieuwe eindtermen aan te vechten, maar niet om met de beste leerkrachten filmpjes op te nemen, en ze vervolgens met al hun scholen te delen?”

Hoe komt dat?

“Omdat men niet out of the box denkt. Men stelt geen prioriteiten. Leerachterstand wegwerken? Kies dan welke elementen van het leerplan belangrijker zijn dan andere en laat de rest vallen. Maar men kiest niet. Dat is het probleem.”