Nieuw Frans onderzoek: "Frankrijk voor groot deel mee verantwoordelijk voor Rwandese genocide"

In het voorjaar van 1994 vond in Rwanda een genocide plaats die het land en de bevolking tot op vandaag tekent. Meer dan 800.000 Tutsi's en gematigde Hutu's werden toen uitgemoord door extreme Hutu's, vooral door de zogenoemde Interahamwe-militie. Zij werden opgezweept door haatberichten, vooral op het radiostation Radio Télévision Libre des Milles Collines. In die periode werden ook 10 Belgische Blauwhelmen vermoord.

De internationale gemeenschap greep niet in. Ook de Franse soldaten niet die toen in het land aanwezig waren. Op vraag van de Franse president Emmanuel Macron is nu een groot historisch onderzoek uitgevoerd naar de verantwoordelijkheid van Frankrijk in die periode. Macron heeft de onderzoekers daarvoor toegang gegeven tot de presidentiële, diplomatieke en militaire archieven. En ook die van de inlichtingendiensten konden ze inkijken.

De conclusie van het rapport is dat onze zuiderburen voor een groot deel mee verantwoordelijk waren voor de genocide. Frankrijk was niet direct betrokken bij de genocide, en dus niet medeplichtig, "maar deed verder zowat alles fout wat het fout kon doen", legt correspondent Frank Renout uit. Frankrijk had oogkleppen op, concluderen de historici in een rapport van 1.200 bladzijden. De Fransen steunden jarenlang een regime in Rwanda dat corrupt, gewelddadig en racistisch was. Het gaat dan om het regime van de Hutupresident Juvénal Habyarimana, die om het leven kwam toen zijn vliegtuig werd neergeschoten in april 1994. Zijn dood leidde tot een explosie van geweld en de genocide.

Franse militairen trainden in die tijd ook het Rwandese leger. Frankrijk en de toenmalige president François Mitterrand bleven daarbij blind voor de voorbereidingen die werden getroffen voor de genocide, stellen de onderzoekers. En toen het moorden begon, reageerde de Franse regering veel te laat. Nochtans waren er toen Franse militairen of ambtenaren die waarschuwden of kritisch waren, maar die werden allemaal opzijgeschoven of genegeerd, staat in het rapport te lezen.

Het rapport zou de spanningen tussen Frankrijk en Rwanda kunnen doen verminderen. Rwanda heeft de Fransen lang beschuldigd van medeplichtigheid aan de genocide. "We hopen dat het rapport kan leiden tot nieuwe ontwikkelingen in onze relaties met Rwanda en dat het proces van toenadering onomkeerbaar is", reageerde Macron.

Rwanda liet in een reactie weten het rapport te verwelkomen als een "belangrijke stap naar een beter begrip van de rol van Frankrijk in de genocide tegen de Tutsi's". Het land presenteert in de komende weken zelf een onderzoeksrapport waar sinds 2017 aan wordt gewerkt. Dat zal de conclusies van het Franse onderzoek aanvullen en verrijken, aldus de regering in Kigali.