‘Ongelofelijk geschrokken’: ouders over naaktfouilles bij jongeren door politie in Leuven en Gent

“Woedend”, zo omschrijft Christ Keinodje (20) hoe hij zich achteraf voelde, nadat hij door de politie van Leuven werd meegenomen en naakt gefouilleerd. “Ik was gedegouteerd door die fouille maar ik kon niets doen. Elke keer ik het gesprek wilde aangaan met de agenten, werd ik niet gehoord.”

Het was een maandagavond, eind februari. Keinodje en een vriend moesten lopen om hun bus te halen. Maar toen een politiepatrouille – die reageerde op een oproep over drugs – voorbijkwam, dachten de agenten dat ze voor hen aan het vluchten waren. De twee jongens moesten eerst tegen een muur gaan staan en even later moesten ze op de grond gaan liggen, terwijl een agent zijn pepperspray klaarhield. Een derde jongen, die besloot om het incident te filmen, werd ook ingerekend.

“Toen we in het commissariaat op de Philipssite aankwamen, waren enkele agenten wat aan het lachen en plezier aan het maken”, zegt Keinodje. “Na een kwartiertje werd ik als eerste eruit gehaald. Ik kreeg de uitleg dat ik naar een aparte ruimte moest en al mijn kleren moest uitdoen. Een agent keek al mijn kleren na en een andere hield mij onder toezicht.”

Keinodje moest drie keer squatten en een keer hoesten, in een andere kamer kreeg hij zijn kleren terug. Er werd niets gevonden. Na afloop kreeg hij wel een boete, omdat hij volgens de politie niet goed meewerkte met de arrestatie.

‘Honderd keer per dag’

Keinodje en zijn moeder hebben nu besloten om openlijk over het voorval te getuigen: om het thema aan te kaarten. Naaktfouilles zouden enkel uitzonderlijk mogen gebeuren, maar toen ze enkele dagen na het incident naar het commissariaat teruggingen om meer uitleg te vragen over het politieoptreden, kregen ze iets heel anders te horen.

Een politieman zou hen, volgens de klacht die ze hebben ingediend bij de toezichtsdienst van de politie, verteld hebben dat naaktfouilles “honderd keer per dag” gebeuren. “De normaalste zaak van de wereld”, klinkt het. “Dat vond ik frappant”, zegt Keinodjes moeder Marijke D’Herde. “Ik schrok er ongelofelijk van. Maar ze zeiden dus dat het dagelijkse kost was.”

Meer nog, als D’Herde erover vertelt op de regiopagina’s van Het Laatste Nieuws, krijgt ze meteen nog andere verhalen binnen van ouders wier kinderen hetzelfde hebben meegemaakt. Twee moeders vertellen haar dat hun zonen – op het moment van de feiten minderjarig – ook een naaktfouille ondergingen. De Morgen heeft die ouders telkens gecontacteerd.

Een van de verhalen gaat over een jongen die over het hek van de Inbev-site in Leuven kroop om enkele biertjes uit een afvalcontainer te stelen. De politie ziet hem als hij naar huis wandelt. Een agent legt hem neer en slaat hem in de boeien. Mee naar het commissariaat. Naaktfouille.

“M. werd meegenomen door een van de agenten naar een ander lokaal, met gele tape op de grond”, staat er in de klacht die de jongen en zijn ouders hebben ingediend bij de dienst Intern Toezicht van de politiezone. “Voor de deur werd aangegeven dat het ‘zo’n leuke fouillering’ zou zijn, naakt… In de kamer moest M. zich uitkleden en ‘squatten’.”

“Wij vonden dat choquerend”, zegt Hadewych Bamps, de moeder van de jongen. “Ook als ik er met anderen over sprak, waren ze even verontwaardigd.”

De toezichtsdienst onderzoekt de klacht, maar schrijft in het antwoord aan de ouders dat alles volgens het boekje is gebeurd. Maar toch blijft Bamps het vreemd vinden dat haar zoon zo is behandeld. Natuurlijk heeft haar zoon iets verkeerd gedaan, maar rechtvaardigt dat zo’n fouille?

Incident in Gent

De getuigenissen doen denken aan wat er enkele weken geleden in Gent is gebeurd. De politie pakte daar op 12 maart in totaal vijftien personen op, die ze verdachten van een diefstal met geweld op een koppeltje. Tien van de vijftien personen waren minderjarig. Toen hun ouders bekendmaakten dat er minderjarigen naakt waren gefouilleerd, maakte de zaak in Gent heel wat los. Uit ongenoegen over hoe hun kinderen zijn behandeld, heeft een achttal ouders besloten om klacht in te dienen bij de toezichtsdienst van de Gentse politie.

Ook het Kinderrechtencommissariaat zal de kwestie mee opvolgen. “De voorbije drie jaar hebben we al zeven keer een melding gekregen over naaktfouilles”, zegt kinderrechtencommissaris Caroline Vrijens. “Die fouilles zijn ontzettend intimiderend en traumatiserend. Zeker bij minderjarigen.”

Daar kan ook Caroline W. over meespreken. Haar dochter is een van de minderjarigen die door de Gentse politie naakt is gefouilleerd. Het zeventienjarige meisje is er volgens haar moeder zwaar door geraakt. Maar de naaktfouille is niet het enige waar Caroline zo kwaad over is.

Haar dochter, die lactose-intolerant is, moest een nacht in de cel blijven. Toch was een wafel het enige wat het meisje ’s ochtends als ontbijt kreeg. Het meisje kreeg vervolgens serieuze buikklachten, waarna ze naar het Jan Palfijn-ziekenhuis is overgebracht.

“Ik heb om tien uur telefoon gekregen van de politie om te zeggen dat mijn dochter op spoed was opgenomen”, zegt Caroline. “Ik ben niet tilt geslagen maar het scheelde niet veel. Toen ze haar terugvoerden naar het commissariaat, hebben ze haar dus naakt gefouilleerd. Benen open, om te kijken of ze niets van het ziekenhuis had meegenomen. In godsnaam, hoe moest ze dat dan doen? Op elk moment was er een agent bij haar. Die naaktfouille is voor haar mentaal het ergste geweest. Dat vond ze verschrikkelijk.”

De politie kon naderhand niet ingaan op de zaak. Maar volgens de communicatie van het parket waren er op basis van de gegevens uit het dossier geen aanwijzingen dat de politie niet correct zou hebben gehandeld. Daar verwees de burgemeester van Gent ook naar toen de kwestie in de gemeenteraad werd besproken.

Wet op politieambt

Maar in welke gevallen mag de politie dan overgaan tot een naaktfouille? Eigenlijk kan dat enkel onder strikte voorwaarden, beschreven in de wet op het politieambt. De politieagenten mogen een gerechtelijke fouille, zoals dat juridisch heet, doen als ze op zoek zijn naar bewijsmateriaal en ernstige aanwijzingen hebben dat een persoon iets onder zijn kleren zou verbergen. Als ze iemand opsluiten in een cel, kan het ook. Maar in dat geval vooral om te controleren of iemand voorwerpen heeft verborgen waarmee hij zich zou kunnen verwonden. 

Voor een gerechtelijke fouille moet er ook altijd een duidelijke aanleiding zijn. “Bijvoorbeeld een drugshond die iemand aanwijst”, zei de woordvoerder van de federale politie erover bij de VRT. “Dan wordt die persoon apart genomen en wordt hij aan de kleren gefouilleerd. Als er dan nog verdere ernstige aanwijzingen zijn dat er drugs aanwezig zijn, kan er overgegaan worden tot een naaktfouille.” Maar, zo benadrukt de woordvoerder, het is een vrij indringende maatregel die de politie normaal gesproken probeert te vermijden. “Het is legaal, maar het moet de uitzondering blijven.”

De getuigenissen die De Morgen heeft verzameld doen op zijn minst toch de vraag rijzen of het hier wel nog steeds om een uitzonderingsmaatregel gaat. Het Comité P, dat klachten analyseert en toezicht houdt op de politiediensten, kan er geen cijfers over geven.

“Op basis van wat we bij het Kinderrechtencommissariaat horen uit het veld, is ons aanvoelen eigenlijk dat naaktfouilles vrij frequent gebeuren”, zegt Vrijens. “Dan vragen we ons toch af of de politie wel steeds voldoende aanwijzingen heeft om zo’n naaktfouille te doen.”

Het Kinderrechtencommissariaat wil daar alvast iets aan doen. Momenteel bekijkt het hoe het samen met experts een kind- en jongerentoets voor politiewerk kan ontwikkelen. Ook om agenten te helpen. “We kregen er al geregeld vragen over van politieagenten”, zegt Vrijens. “Zij willen zelf weten wat ze dan al dan niet mogen doen.”

Criminoloog Sofie De Kimpe (VUB) denkt dan weer dat er wetgevend nog veel vooruitgang te boeken is. “Daar is men bij de politie al jaren over aan het nadenken”, zegt De Kimpe. “Na de zaak-Dutroux is er wetgevend veel gebeurd rond hoe de politie met minderjarige slachtoffers moet omgaan. Maar voor minderjarige verdachten is dat inderdaad niet zo goed geregeld. Het gevolg is dat men nog veelal dezelfde zaken toepast die ook gelden voor volwassenen.”

De korpschefs van Gent en Leuven willen niet reageren op de getuigenissen. De korpschef van Gent schreef wel een eerder algemene reactie, waarin hij naaktfouilles verdedigt als voorzorgsmaatregel voor een verdachte in een cel wordt gestopt. De politie van Leuven liet weten dat er een onderzoek loopt naar hoe de arrestatie van Keinodje is aangepakt.