In dit deel van Brussel slaat de armoede harder toe dan ooit: ‘Calais is gesloten, maar heel Calais zit hier’

Het is een merkwaardig gezicht. Elke dag, al uren voor zonsondergang als de vastendag er weer op zit in de ramadanperiode, beginnen mensen een rij te vormen aan moskee Omar Ibn al-Khattab, vlak bij het Brusselse Kanaal op de grens tussen Brussel en Molenbeek. De rijen slingeren zich door de oude straten richting het Kanaal, soms tot aan het Klein Kasteeltje, sinds enkele jaren een aanmeldcentrum voor asielzoekers.

Voedsel delen is een vast gebruik bij de iftar, de maaltijd die elke dag na zonsondergang de vastendag afsluit. Maar de rijen behoeftigen hier zijn ongezien, bevestigt ook Gharbi Houssain, een kaalgeschoren man met een zorgvuldig getrimde baard, die de voedselbedeling coördineert. “We krijgen hier mensen uit alle windstreken over de vloer, maar vooral uit het zuiden, uit Marokko, Algerije en Somalië. Het gaat vooral om sans-papiers en daklozen.”

Gharbi Houssain is gedreven en is al een jaar bezig met dit project te managen, zeker nu er steeds meer mensen hulp nodig hebben ten gevolge van de coronacrisis. “Sinds de pandemie zijn de cijfers verdubbeld, vorig jaar kwamen hier ongeveer 800 mensen per dag langs, tegenwoordig gaat het om ongeveer 2.000 mensen.”

Imago

Anis, ‘alias Smith’ is de verantwoordelijke van vzw Chicago Back die de moskee ondersteunt in de aangrenzende straat. Met zonnebril en fleurige sweater geeft hij trots een rondleiding in de opslagplaats vol etenswaren, verzorgingsmiddelen, dekens voor daklozen. Alles is afkomstig van de voedselbank en van gulle schenkers. “Ik nodig politici uit met hun eigen ogen te komen kijken hoeveel mensen hierop afkomen en met hen in gesprek te gaan”.

De armoede slaat in dit deel van de hoofdstad harder toe dan ooit tevoren, benadrukt Anis. “We zitten vlak bij het Maximiliaanpark, het Noordstation en het Klein Kasteeltje, dat zegt toch genoeg? Dit maakt deel uit van ons dagelijks leven. We zijn echt begaan met deze mensen. Dit moet veranderen, we zijn uiteindelijk de hoofdstad van Europa en zijn ertoe verplicht om ons imago hoog te houden. Calais is gesloten, maar heel Calais zit hier, duizenden mensen...”

Sinds een jaar delen ze driemaal per week gratis maaltijden uit aan om en bij de 2.000 mensen. Anis: “Buiten de periode van de ramadan maken we ook rondes om voedsel uit te delen. We brengen koffie, thee, sandwiches naar de daklozen in de trein- en metrostations in Brussel.”

Voor de opslagplaats stopt een donkerkleurige BMW X5 met drie jonge vrouwen aan boord. Vrijwilligers reppen zich om de goederen uit te laden. Firdaws, Sadaf en Hatice hebben respectievelijk Marokkaanse, Pakistaanse en Turkse roots en zijn afkomstig uit Sint-Pieters-Leeuw en Dilbeek. Het is de tweede keer dat ze dit doen. Bij de ramadan willen ze sedekah-giften (lees: godsdienstig offermaal) aan arme mensen bezorgen. “Tijdens de coronacrisis zijn mensen minder geneigd om eten uit te delen op straat”, zeggen ze. “We hadden over dit initiatief gehoord via sociale media. Helpen geeft ons een beter gevoel, het is een essentieel deel van ons geloof.”

Zicht- en tastbaar

Ook aan de overkant van het Kanaal, in het oude centrum van Molenbeek zie je op dit uur van de dag, tegen valavond, gelijkaardige taferelen: lange rijen wachtenden voor een gratis maaltijd. Aan de ingang van moskee Mouslimine maakt Abdalhafid, een bebaarde man in djellaba en gebedsmuts, meteen duidelijk dat iedereen welkom is, zowel moslims en niet-moslims. “Iedereen kan hier komen voor een iftar-maaltijd, ongeacht de afkomst, kleur en levensovertuigingen.”

Of al deze mensen echt hulp nodig hebben? “Dat weet ik niet. Het maakt ons ook niet uit of deze mensen echt behoeftig zijn of niet, dit is geen punt van discussie.” Verscheidene Brusselse moskeeën doen mee aan dergelijke acties, waarbij er in sommige gevallen onderling gecoördineerd wordt. Via het verspreiden van affiches en via sociale media worden behoeftigen op de hoogte gebracht van deze voedselbedelingen die mensen vanuit heel Brussel aantrekken. Zo krijgt de ramadan een opmerkelijk neveneffect: de grootstedelijk armoede wordt plots erg zicht- en tastbaar.

Met het vorderen van de avond komt er een ware toeloop op gang, honderden mensen schuiven aan om hun deel te krijgen. De meeste wachtenden zeggen liever niks. De schaamte is groot, sommigen zijn clandestien in het land. “Ik ben afkomstig uit Noord-Marokko”, vertelt er toch één, anoniem. “Ik heb geen papieren en door de coronacrisis is het moeilijk om werk te vinden. Wat wil je dat ik doe?”

Mohammad Hammouti, een man van middelbare leeftijd, coördineert mee dit initiatief .“Sinds een veertigtal jaar deelt de moskee maaltijden uit aan degenen die vasten, maar ook aan anderen”, zegt hij. “Dit jaar is uitzonderlijk omwille van de coronacrisis. Mensen zijn hun werk kwijtgeraakt, hebben letterlijk geen eten. Omdat de moskeeën dicht zijn focussen we op maar op sociale ondersteuning.”

Een nieuwe lading fruit komt toe, een buurtbewoonster snelt te hulp met twee zakken baguettes andere vrouwen brengen schotels klaargemaakte gerechten. Intussen stopt een auto voor de ingang met zakken broodjes die onmiddellijk uitgedeeld worden aan de wachtenden. Binnen stellen de vrijwilligers pakketjes voedsel samen. Na zonsondergang raakt iedereen bedeeld. De straten lopen weer leeg , het uur van de avondklok komt dichterbij. Maar morgen staan de rijen hier weer. 

Bekijk hier beelden van de voedselbedeling: