Pneumoloog over gevolgen bosbrand op je gezondheid: “Elke dag blootgesteld worden aan rook van houtkachel is pak ongezonder”
Exact één week na de grote bosbrand op het Klein Schietveld maken we de balans op. 500 hectare bosgebied ging in vlammen op, met zware gevolgen voor het milieu. Maar hoe zit dat met de gevolgen voor onze gezondheid, op lange en korte termijn? Hoe gevaarlijk is het om deze rook in te ademen? Emeritus professor Toxicologie en Pneumologie Benoit Nemery (KU Leuven) geeft duiding. “Bij een hoge concentratie rook over een lange termijn treedt er niet alleen schade op aan de longen, maar ook aan het hart en de bloedvaten.”
Welke stoffen komen allemaal vrij bij een bosbrand? En wat maakt het gevaarlijk?
Professor Nemery: “Bij een brand komen minuscule deeltjes vrij in een gas. Dat mengsel wordt een aerosol genoemd. Men denkt dat het vooral de allerfijnste stofdeeltjes zijn die schadelijk zijn, vooral als ze door verbranding zijn ontstaan. De aard van een aerosol is kort na de verbranding anders dan enkele uren nadien. Verse sigarettenrook ruikt bijvoorbeeld anders dan oude rook. De scheikundige samenstelling van een aerosol hangt af van wat er verbrand wordt en van de tijd nadien.”
“Bij bosbranden zijn het de vaste stofdeeltjes die schade kunnen veroorzaken. Je ruikt ze en je kan erdoor geprikkeld worden. De gassen zijn niet zozeer schadelijk. Soms wordt meegedeeld dat er na een brand ‘geen toxische stoffen zijn vrijgekomen’, hoewel dat eigenlijk nonsens is. Geen enkele rook is niet-toxisch. Maar hier verwijzen ze specifiek naar de gasdeeltjes.”
“Bij een industriële brand kunnen die gasvormige deeltjes wel belangrijk zijn. Er kunnen dan koolmonoxide, cyanide of andere toxische delen vrijkomen. De brandweer moet dan ook speciale maskers dragen. De duur van de blootstelling is hier belangrijk. Als zo’n industriële brand lang duurt, kunnen er meer problemen optreden.”
Word je gedurende een korte tijd blootgesteld aan een piek van rookdeeltjes, dan is dat minder schadelijk dan een langere periode minder rook inademen
“De rook die ontstaat na verbranding van hout of planten is vergelijkbaar met tabaksrook. Tabaksrook is veel intenser en gasdeeltjes spelen wel een rol, omdat ze niet verdund worden tot ze in de longen raken. Voor een passief roker is vooral fijnstof schadelijk, maar dit hangt ook af van de locatie. Als je buiten staat naast iemand die rookt, zal er een hoop vervliegen.”
Welke effecten kan een bosbrand hebben op onze gezondheid?
“De toxicologie van de rook is afhankelijk van het soort brand en van de intensiteit van de blootstelling. Word je gedurende een korte tijd blootgesteld aan een piek van rookdeeltjes, dan is dat minder schadelijk dan een langere periode minder rook inademen. Het gaat om de combinatie van concentratie in de lucht en de periode van blootstelling.”
“Bij een bosbrand vallen de gevolgen voor de volksgezondheid vaak mee. Dat komt omdat de rook verdund wordt door de buitenlucht, over een oneindig groot volume. Ecologisch gezien is de brand in Brecht een ramp, maar voor de volksgezondheid zullen er geen zware gevolgen zijn. Het gaat uiteindelijk om zo’n 500 hectare natuurgebied. De bosbranden in Australië en Californië, bijvoorbeeld, zijn dan van een totaal andere orde. Niet alleen omdat het gebied veel groter is, ook omdat die branden wekenlang gewoed hebben.”
Is er geen sprake van schade op de lange termijn?
“In de openlucht is het risico veel minder groot dan binnen. Daarom wordt ook het advies gegeven ramen en deuren te sluiten zodat de rook niet binnen kan komen. De fijnste stofdeeltjes kunnen uiteraard een weg naar binnen vinden, daarom ruik je de rook ook. Maar naar gezondheidseffecten toe is dat verwaarloosbaar. Vergelijk het met een nacht op stap gaan met rokers. Dat is uiteraard niet gezond, maar omdat het maar één keer is, ondervind je daar verder geen gevolgen van. Leef je daarentegen samen met een roker en vertoef je dag in dag uit in diens rook, dan is dat wel slecht op de lange termijn.”
Mensen die slechte bloedvaten hebben of lijden aan hart- en vaatziekten kunnen een trigger krijgen voor een beroerte
“Mensen met astma kunnen meer last krijgen door de rook en hun medicatie vaker moeten gebruiken. Het is niet zo dat de ziekte er erger door wordt op de lange termijn. Mensen die lijden aan COPD (chronisch obstructief longlijden, red.) kunnen het ook benauwder hebben. En mensen die slechte bloedvaten hebben of lijden aan hart- en vaatziekten kunnen een trigger krijgen voor een beroerte.”
“De eerste studies naar gezondheidsgevolgen na de bosbranden in Australië en Californië wijzen ook op deze gevaren, maar het blijft al bij al nog beperkt. Ter vergelijking: als je naast een drukke baan woont en je bent dag in dag uit blootgesteld aan luchtverontreiniging, loop je meer risico. Of als je buren dagelijks hout verbranden in een houtkachel. Elke dag aan de rook van zo’n houtkachel blootgesteld worden is veel ongezonder dan een hevige bosbrand.”
“Sterker nog, de verbranding door houtkachels is één van de grootste leveranciers van fijnstof in Vlaanderen. Meer dan de industrie en auto’s uitstoten dus. Het valt minder op, maar ik denk dat dergelijke houtkachels op termijn verboden zullen worden. Bij dagen met veel wind is er geen probleem, dan zal de rook snel verdund worden. Maar op windvrije dagen gaat de rook zich opstapelen en heb je wel een gezondheidsgevaar.”
Welke symptomen kunnen optreden na het inademen van rook?
“Hoesten en een prikkende keel en ogen zijn de meest voorkomende symptomen. Mensen met astma gaan het benauwder hebben. Kinderen gaan ook meer last krijgen. Meetbare effecten op het gebied van hospitalisatie of medicatie zijn er echter niet.”
De gevolgen van het inademen van rook zijn ernstiger voor mensen die al een longziekte hebben of lijden aan hart- en vaatziekten. Zijn er nog andere groepen die zich beter moeten beschermen?
“Niet iedereen is gelijk voor de wet bij de blootstelling. Kinderen zijn gevoeliger en moeten beter beschermd worden. Ook zwangere vrouwen moeten voorzichtig zijn, omdat de rook ook effect kan hebben op de foetus.”
“In 2019 formuleerde de American Thoracic Society naar aanleiding van de grote Californische bosbranden een jaar eerder advies over hoe gezond te blijven tijdens een langdurige bosbrand. Deze gids omvat tips als zoveel mogelijk binnenblijven, geen zware fysieke inspanningen doen, de aircoverwarming gebruiken als luchtfilter of luchtreinigers gebruiken. Het dragen van een FFP2-mondmasker buitenshuis wordt ook aangeraden.”
“Er zijn verschillende wetenschappelijke studies gedaan naar het effect van langdurige bosbranden op de gezondheid van kinderen, maar omdat er nog niet genoeg data beschikbaar is, vallen hier nog geen echte conclusies uit te trekken.”
Bij een hoge concentratie rook over een lange termijn treedt er niet alleen schade op aan de longen, maar ook aan het hart en de bloedvaten
Wat kan je nog meer doen dan ramen en deuren gesloten houden bij een brand?
“Niet veel, behalve de instructies van de overheid opvolgen. Evacuatie gebeurt ook alleen bij brandgevaar, niet vanwege de luchtverontreiniging.”
Wat als je een grote hoeveelheid rook hebt ingeademd en er is schade, is die dan permanent of nog omkeerbaar?
“Bij een hoge concentratie rook over een lange termijn treedt er niet alleen schade op aan de longen, maar ook aan het hart en de bloedvaten. Je ziet dat heel sterk bij mensen die veel en lang roken. Ze doen aan een vorm van self pollution, zelfvervuiling. Rokers ademen brandrook in in hoge concentraties. De ontstekingsreactie die dat veroorzaakt heeft invloed op het hele lichaam. Andere factoren spelen ook een grote rol: je genen, voedingspatroon en andere blootstellingen aan schadelijke stoffen. Dat alles bepaalt of er later mutaties optreden of niet. Denk aan de grootvader die tot zijn negentigste gerookt heeft zonder zichtbare gevolgen, al is dat zeer uitzonderlijk.”
“Bij zware rokers vertwintigvoudigt het risico op longkanker. De kans dat je vroegtijdig (gemiddeld tien jaar eerder, red.) sterft aan een aandoening die het gevolg is van roken, is 50 procent. Maar het is nooit te laat om te stoppen met roken. Als je stopt met roken op je dertigste, heb je schade van de tien of twaalf jaar die je gerookt hebt, maar je risico daalt heel sterk en komt binnen vijftien jaar bijna op het niveau van een niet-roker, zeker wat kanker betreft. Als je stopt op je veertigste, gaat er ook een flinke daling van het risico zijn.”
“Zelfs als je al ziek bent, is het nooit te laat om te stoppen. Uiteraard, longschade kunnen we niet meer herstellen, maar die schade wordt ook niet groter. Als je al kanker hebt, gaat de behandeling beter aanslaan als je stopt met roken.”
Lees ook:
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
PREMIUM61
Diëtist Michaël Sels: “Een gezonde brooddoos voor je kind? Wees realistisch!”
-
Zo voorkom je dat je tomatensaus te zuur of bitter smaakt: “Dit trucje zorgt voor het lekkerste resultaat”
Iedereen die zich al eens aan tomatensaus waagt, kent het probleem: vaak smaakt je saus te zuur en soms zelfs bitter. Nochtans is er een eenvoudige foodhack om dit te voorkomen. De Antwerps-Italiaanse chef Luna Trapani verklapt dit trucje én vertelt hoe echte Italianen tomatensaus maken. “Dit zorgt voor balans in je saus.” -
vtwonen
Schoonmaken met scheerschuim? Voor deze tien plekken - van de oven tot het toilet - is het een tovermiddel
Wist je dat scheerschuim een prima poetsmiddel is? Het mag dan niet zo’n alledaags schoonmaakproduct zijn, dat maakt het zeker niet minder efficiënt. Dit wondermiddel is bij de meesten wel in huis te vinden, dus je kunt er meteen mee aan de slag: vtwonen.be vertelt welke plekjes je er allemaal mee onder handen neemt. -
-
HLN Shop
Op zoek naar een moederdagcadeau? Een handvol inspiratie, ook van dé mama/oma van Vlaanderen
-
Livios
In welke maanden leveren je zonnepanelen het meeste op en hoe komt dat?
Wil je weten hoeveel stroom je zonnepanelen jaarlijks, maandelijks of dagelijks opwekken? Bouwsite Livios legt uit hoe je dat makkelijk zelf berekent en welke factoren een invloed hebben op de opbrengst van je installatie. -
HLN Shop
Pretpark (extra voordelig) meepikken vóór de grote drukte? Vier hoogvliegers voor de hele familie op een rij
De lente is het moment bij uitstek om een pretpark op de planning te zetten. De grote stormloop tijdens de zomervakantie blijft nog even uit, en vaak zit ook het weer uitstekend mee. Rest de vraag in welk pretpark jij het meeste fun beleeft. HLN Shop stipt vier kansmakers aan in vier provincies en vertelt waarom en voor wie ze niet te missen zijn. -
Independer
Dit zijn de redenen waarom een uitvaartverzekering niet altijd wordt uitbetaald
-
Spaargids.be
Mag je het geld op de rekening van je kind als ouder zelf gebruiken? En wat kan je zoon of dochter (zonder dat jij het weet)?
-
PREMIUMBrecht/Brasschaat/Wuustwezel
REPORTAGE. Een blik op het zwartgeblakerd Groot Schietveld: “De regen is welkom, maar doet tegelijkertijd het brandbaar pijpenstrootje explosief uit de grond schieten”
De zware brand op het militair domein en natuurgebied Groot Schietveld op de grens van Brasschaat, Brecht en Wuustwezel heeft een ravage aangericht. 570 hectare aan bos en heide is in as gelegd. Wij mochten zes dagen na de uitbraak van de brand een blik werpen op het terrein. “Het is toch even schrikken”, bevestigt Patrick Mestdagh, luitenant-kolonel en commandant van het Brasschaats Bataljon Artillerie, onze eerste indruk. -
PREMIUM
“Hier hebben slakken een hekel aan”: experte geeft tips om de diertjes uit je tuin te verbannen
De meeste tuiniers hebben een bloedhekel aan slakken. Logisch, want vooral naaktslakken vreten je hof kaal. En met het natte weer zitten onze tuinen er overvol van. HLN-tuinexperte Laurence Machiels legt uit wat je ertegen kan doen en welke middeltjes écht niet helpen. “Biervallen zijn misschien goed in een klein tuintje, maar in een weelderige tuin zijn ze niet efficiënt.” -
PREMIUM
“Iedereen komt ermee in contact”: waarom is ziekenhuisbacterie Pseudomonas zo gevaarlijk? En hoe loop je ze op?