De Croo hamert bij Europese leiders op noodzaak van grotere vaccinproductie en -verdeling: “Wij zullen pas veilig zijn wanneer iedereen veilig is”

De brief komt er enkele uren voor de start van de Europese top in het Portugese Porto en te midden van de discussie of het tijdelijk opheffen van de patenten op coronavaccins kan helpen om op korte termijn wereldwijd meer vaccins te kunnen toedienen. Op 21 mei organiseren de Europese Commissie en G20-voorzitter Italië ook de 'Global Health Summit' in Rome. 

"Daarom moet Europa nu zijn leiderschap tonen in het tot stand brengen van een globale respons op de pandemie", schrijven De Croo, de Spaanse premier Pedro Sanchez, de Franse president Emmanuel Macron en de eerste ministers van Denemarken, Mette Fredriksen, en Zweden, Steffan Löfven. "We begrijpen dat we dit vragen op het ogenblik dat Europa zijn eigen vaccinatiecampagne probeert te versnellen, maar we kunnen onze verantwoordelijkheid niet ontkennen. Van zodra de omstandigheden het toelaten, moeten we een bijdrage kunnen leveren aan de internationale inspanningen om deze globale gezondheidscrisis te bekampen."

Volgens De Croo en zijn collega's zijn vaccins een aspect van het internationaal veiligheidsbeleid geworden. “Als de EU haar rol niet opneemt, zullen anderen het vacuüm vullen en vaccins gebruiken als een geopolitiek middel.” Daarom moet een verhoogde Europese productiecapaciteit prioriteit zijn, betogen de vijf leiders.

Maar op een ogenblik dat Europa al de grootste exporteur van vaccins wereldwijd is, moet het het momentum aangrijpen om leiderschap te tonen om publieke en private partners bij elkaar te brengen om “de globale productie en verdeling van veilige, effectieve en betaalbare vaccins te verhogen, en te verzekeren dat de knowhow en technologie van vaccins proactief gedeeld wordt.” Om dan nog eens te benadrukken: “We moeten nu de handen in elkaar slaan met de private sector.”

Concreet vragen ze ook om het licht op groen te zetten voor het ‘EU-mechanisme voor het delen van vaccins’, dat de Commissie in januari op tafel legde. Het mechanisme is een Europese versie van COVAX, het mondiale instrument om ook lage- en middeninkomenslanden toegang tot vaccins te geven. Het EU-mechanisme is vooral op de Westelijke Balkan, de oostelijke en zuidelijke buurlanden van de EU en Afrika gericht.

De Europese Unie heeft voldoende marge om vaccins te exporteren. Ze sloot immers contracten af voor de aankoop van alles samen 2,6 miljard dosissen en rondt haar onderhandelingen met Pfizer/BioNTech momenteel af voor 1,8 miljard bijkomende dosissen. Die moeten tussen eind dit jaar en 2023 geleverd worden.

Commissievoorzitter von der Leyen klopte zich donderdag nogmaals op de borst dat Europa nu al ‘s werelds grootste exporteur van vaccins is. “Tot nu werden al meer dan 200 miljoen dosissen die in Europa werden geproduceerd, uitgevoerd. Europa exporteert evenveel vaccins als het er aan zijn eigen burgers bezorgt”, zei ze.

De aanpak van de coronapandemie en de vaccinatiestrategie staan vrijdagavond hoog op de agenda in Porto. De Europese leiders zullen er ongetwijfeld van gedachten wisselen over de patenten op coronavaccins. 

Von der Leyen gaf donderdag aan dat de EU wil nadenken over het Amerikaanse voorstel om de patenten tijdelijk op te heffen. “De EU is bereid over elk voorstel te praten dat de crisis op een efficiënte en pragmatische manier aanpakt. We zijn bereid te praten over de manier waarop het Amerikaanse voorstel kan toelaten die doelstelling te bereiken”, klonk het.

Bij de Commissie worden intussen de verwachtingen van wat zo’n tijdelijke vrijstelling zou kunnen teweegbrengen, getemperd. “Om de productie op te voeren, heb je veel meer nodig dan de informatie die zo’n patent bevat. Je hebt nood aan knowhow, grondstoffen, voldoende geschoold personeel... Daarvoor hebben we de bedrijven nodig - met of zonder patentvrijstelling.” De onderhandelingen daarover moeten in de schoot van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) worden gevoerd.

Het frustreert de Commissie dat de VS nog steeds niet duidelijk heeft gezegd wat het precies bedoelt met zijn voorgestelde patentvrijstelling. “Je kunt niet gaan onderhandelen op basis van een persmededeling van drie regels”, stelt een bron in het Berlaymontgebouw het scherp. Er bestaat overigens geen enkel bewijs dat de bestaande bescherming van patenten de productie van vaccins zou hinderen, luidt het.

Het standpunt dat de Commissie tijdens de WHO-onderhandelingen zal moeten verdedigen, moet door de Raad worden bepaald. De lidstaten hoeven daar geen unanimiteit over te vinden, maar kunnen hun standpunt met gekwalificeerde meerderheid bepalen.