Het Asseneeds dialect: "tijmoes" is tijm, een "ponker" is een gierigaard en een "platte zeuge" is een pissebed
Radio 2 Oost-Vlaanderen zoekt iedere week leuke en opvallende dialectwoorden uit Oost-Vlaanderen. Deze keer is het aan de beurt aan Assenede in het Meetjesland. Veronique De Tier van het Instituut van de Nederlandse Taal legt uit waarom bijvoorbeeld een 'platte zeuge' het Asseneeds dialect is voor een pissebed.
"Het 'paardenwachtertje' of 'pirdewachterke' is een kwikstaartje", steekt De Tier meteen van wal in het ochtendprogramma van Radio 2 Oost-Vlaanderen. "Dat vogeltje wordt zo genoemd omdat, als er net geploegd is op het land, het vogeltje in de ploegvoren loopt." In Assenede wordt het bekende kleine grijze schaaldiertje pissebed, dat je vaak in de tuin terugvindt, "platte zeug" genoemd. De Tier: "Omdat het beestje zelf precies een varkenssnuitje heeft."
Ben jij een 'ponker' of ken jij een 'platte zeuge'?
"Een ponker" is een gierigaard
Iemand die heel erg zuinig is met zijn geld, een echte gierigaard dus, wordt in Assenede "een ponker" genoemd. "Dat woord is afgeleid van een woord dat buidel, geldzak betekent. 'Ponken' is sparen en dat is afgeleid van 'ponk'. Dat woord betekent 'spaargeld' of 'stiekem gespaard geld'."Â
Wandelingen in de natuur in het Meetjesland tonen bepaalde planten die ook bijzondere dialectwoorden hebben. Zoals een sleutelbloem dat "eierblommeke" heet. Een "kallebout" is een lisdodde en "tijmoes" is tijm. Dat kan je allemaal ontdekken als je langs de "menne, meine of mene" wandelt: de veldwegel of een landweggetje dus.
Wat is een "alambiekzak"?
Een "alambiekzak" heeft niks met Lambik van Suske en Wiske te maken, maar ligt eerder in de "keukensfeer". Vroeger gebruikte men soms een "alambiekzak" in de ochtend. De Tier legt uit: "Dat is een ouderwetse koffiezak. Maar het is eigenlijk ook de metalen ring die in die koffiezak zit. Het is afgeleid van 'alambiek' en dat is een distilleerkolf. Dat gaat terug naar het Griekse woord voor kruik. Waarschijnlijk is die vergelijking er omwille van het 'doorsijpelen van vocht', zoals de koffie door de filter."
Een wrat is een 'worte' of 'worke' in Assenede
Als je last hebt van "worpen" dan heb je last van wratjes, zo blijkt. "De 'worpe' is een verbastering van 'warte' of 'worte'", zegt De Tier. "In het Nederlands is het wrat, daar is de 'r' versprongen in het woord. In de buurt van Assenede is het vermoedelijk zo dat 'worte' ook 'worke' zou kunnen geweest zijn, wat niet ver ligt van 'worpe'. De 'k' en de 'p' liggen vrij dicht bij elkaar daar. Het is verwant met het Latijnse 'verruca' dat wrat betekent en dat oorspronkelijk 'een verhoogde plaats' betekent."
De burgemeester van Assenede, Philippe De Coninck (Open Vld) is ook huisarts. Wanneer hij iemand in zijn kabinet binnenkrijgt met een wrat, dan: "Meestal spreekt de patiënt van een 'wurpe' en dan verwijs ik die door naar de dermatoloog", zegt hij fijntjes.
