Hoe gezond zijn onze scholen? Te weinig vleesvervangers, te veel aandacht voor illegale drugs
Steeds meer scholen bieden gratis kraantjeswater aan en bannen frisdrankautomaten. En te vroeg of te veel aandacht geven aan illegale drugs kan jongeren net aansporen om te experimenteren in plaats van hen ervan weg te houden. Deze conclusies staan in een groot onderzoek naar het preventief gezondheidsbeleid bij scholen in het Nederlandstalig basis- en secundair onderwijs in Vlaanderen en Brussel.
Dat scholen bewuster bezig zijn met gezondheid blijkt uit een grote peiling naar het preventief gezondheidsbeleid die om de 4 jaar gehouden wordt in opdracht van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid. De cijfers dateren van 2019, voor de start van de coronacrisis dus.
Er worden vragen gesteld zoals: hoeveel scholen bieden gratis drinkwater aan? Hoe worden leerlingen gemotiveerd om meer te bewegen? Wat zijn de regels over roken aan de schoolpoort? Uit het onderzoek blijkt dat er verbeteringen zijn in vergelijking met 2015 (toen deze vragen ook gesteld werden), maar ook belangrijke aandachtspunten.
Bekijk hier het verslag uit "Het journaal 13u" (en lees verder onder de video):
Gratis water, minder frisdrank
Volgens het Vlaams Instituut Gezond Leven dat de peiling organiseert, bieden steeds meer scholen gratis kraantjeswater aan. In bijna alle basisscholen en in 85% van de secundaire scholen is er gratis water beschikbaar. In 15% van de secundaire scholen dus nog niet, hoewel water essentieel is voor een gezonde levensstijl. Dat betekent dat de frisdrankautomaat op school stilaan verdwijnt: in het lager onderwijs zijn er amper nog te vinden. In 78% van de scholen is drinken tijdens de les ook toegelaten.
In het secundair onderwijs is er een aanzienlijke verbetering: in 2015 kon je in bijna 7 op de 10 secundaire scholen nog frisdrank of fruitsap krijgen. Nu is dat in minder dan 2 op de 10 secundaire scholen. Zo goed als alle basisscholen bieden nooit frisdrank aan.
Voldoende groenten en vleesvervangers? Niet overal
Ondanks die verbetering zijn er nog enkele belangrijke aandachtspunten:
zo bieden in het lager onderwijs nu minder scholen dan in 2015 dagelijks een volwaardige portie groenten (= de helft van het bord) aan bij de warme maaltijd. In 2015 was dat 54%, in 2019 nog maar 51%. In het secundair onderwijs staat in 6 op de 10 scholen dagelijks een volwaardige groenteportie op het menu.
En over het algemeen ligt er ook te veel focus op wit en rood vlees. 48% biedt nooit voedzame plantaardige vleesvervangers aan. Dat zijn onder meer peulvruchten, tofu of sojastukjes, en bijvoorbeeld geen (gepaneerde) groenteburgers. In het secundair onderwijs zijn de cijfers iets beter, maar is er een gelijkaardige trend zichtbaar.
Let op met te veel aandacht voor illegale drugs
En misschien wel de opmerkelijkste aanbeveling, is om op te letten met de aandacht voor illegale drugs. 73% van de basisscholen en 81% van de secundaire scholen geeft les over het thema "illegale drugs". Maar te veel aandacht of te vroeg aandacht geven aan de problematiek kan sommige leerlingen net te nieuwsgierig maken in plaats van ontradend werken.
Beter dan een hele klas hierover les te geven is individuele coaching van leerlingen met een mogelijk probleem.
Bijna alle secundaire scholen hebben ook afspraken en regels over roken, en 80% geeft aan dat de e-sigaret is opgenomen in het schoolreglement. Een positief punt, want zo kunnen scholen mee helpen voorkomen dat leerlingen beginnen te roken of hen aanmoedigen om ermee te stoppen. Het vertrekpunt is de huidige wetgeving, een totaal rookverbod op scholen.
Wél een belangrijk werkpunt: roken aan de schoolpoort ontmoedigen. 10% van de basisscholen laat dit nog toe voor personeel en ouders, in het secundair onderwijs is dat 15% en 17% voor respectievelijk ouders en personeel. Het advies luidt om die percentages tot nul te reduceren. Want "zien roken, doet roken", en volwassenen hebben hier een voorbeeldfunctie.
Bekijk hier het verslag uit "Het journaal 13u" (en lees verder onder de video):
Mentaal welbevinden is prioritair
Het mentaal welbevinden van leerlingen staat prominent op de agenda: respectievelijk 59% en 70% van de leerkrachten in basis- en secundair onderwijs wordt (bijkomend) opgeleid in "klasmanagement": onder meer het geven van positieve feedback, het verhogen van emotionele intelligentie en het verminderen van klassikale conflicten.
Ook wordt schoolpersoneel opgeleid om signalen te kunnen herkennen van mentale problemen bij leerlingen en hoe ze hierop moeten reageren (44% in basisonderwijs; 53% in secundair onderwijs). Zo goed als alle scholen voorzien gepaste begeleiding voor leerlingen met mentale problemen.
Blijf vooral niet zitten!
Er moet ook meer aandacht komen voor beweging. Want dat gaat veel ruimer dan de klassieke turn- of sportles. Zo kunnen scholen een belangrijke rol spelen bij de beslissing om met de fiets naar school te komen, bijvoorbeeld door leerlingen te begeleiden in het aanleren van die routine.
Daarnaast kunnen meer afspraken worden gemaakt over bv. elk halfuur even opstaan, buiten of op verplaatsing lesgeven, … Zo worden leerlingen gestimuleerd om vooral níet te lang stil te zitten en meer te bewegen.
"De resultaten van de bevraging zijn niet alleen een houvast voor de scholen zelf, maar ook voor de Vlaamse overheid en partnerorganisaties, om zo een structureel gezondheidsbeleid te onderbouwen", zegt Vlaams minister van Volksgezondheid Wouter Beke (CD&V). Het volledige onderzoek en alle resultaten kunt u hier raadplegen.