Europa geeft startschot voor grootste financiële hersteloperatie ooit

Het groene licht voor Spanje en Portugal is de aftrap van de grootste financiële hersteloperatie uit de geschiedenis van de EU. Voorzitter Von der Leyen van de Europese Commissie kwam het goede nieuws woensdag persoonlijk in Lissabon en Madrid brengen. “U kunt naar de bank”, zei ze lachend op vraag van de Portugese premier Costa of hij de miljarden zou krijgen.

De herstelplannen moeten de EU-landen uit de coronarecessie trekken. Om voor geld in aanmerking te komen, zijn strikte voorwaarden geformuleerd: minstens 37 procent moet naar groene initiatieven gaan, minstens 20 procent naar digitale. Hervormingen zijn verplicht, alsook een goede controle op de besteding van de miljarden. In totaal is er 750 miljard euro beschikbaar voor de lidstaten (390 miljard euro subsidies, 360 miljard euro goedkope leningen). De Europese regeringsleiders bereikten daar vorige zomer een akkoord over na een marathontop van vier dagen en nachten.

6 miljard voor België

Portugal en Spanje behoorden tot de landen die als eerste hun herstelplan naar Brussel stuurden. Inmiddels hebben 23 lidstaten dat gedaan. Ook ons land deed dat al. België kan rekenen op 5,9 miljard euro aan EU-subsidies uit het Europese herstelfonds.

Madrid kiest ervoor alleen gebruik te maken van de subsidies, niet de leningen. De Commissie is zeer tevreden over de Spaanse plannen, waarin 40 procent naar groene investeringen gaat en 28 procent naar digitale. ‘Dit plan zal de Spaanse economie diepgaand hervormen’, aldus Von der Leyen. Madrid investeert onder meer 13 miljard euro in duurzaam vervoer en eenzelfde bedrag in de aanleg van 5G-netwerken.

Portugal vraagt om 13,9 miljard euro aan subsidies en 2,7 miljard euro aan goedkope leningen. Lissabon investeert bijna 1 miljard euro in schoner vervoer en 2 miljard euro in de digitalisering van de overheid, de zorg en de scholen.

Voorwaarden

Om het geld daadwerkelijk te ontvangen, moeten landen voldoen aan de doelen en mijlpalen die in het plan zijn opgenomen. Gebeurt dat niet, dan kan de geldstroom worden stopgezet. In het uiterste geval kan de Commissie geld terugvragen.

Het Europese herstelfonds is niet alleen economisch noodzakelijk, het is ook een prestigeproject. De Commissie en de lidstaten die er vorige zomer voor streden, hopen dat het een permanent fonds wordt. Andere landen, zoals Nederland dat destijds het hardst op de rem trapte, voelen niets voor een voortzetting van het herstelfonds na 2026 (de voorziene einddatum).

Achter de schermen hebben Commissie-ambtenaren intensief met de lidstaten onderhandeld over de herstelplannen om kansloze plannen – die zouden worden weggestemd door de ministers van Financiën – te voorkomen. De soms harde opstelling van de Commissie wekte de wrevel van onder meer de Franse minister van Financiën Le Maire.

Fraude voorkomen

Betrokken Commissie-ambtenaren prijzen de kwaliteit van de plannen van de zuidelijke landen. Minder doortimmerd zijn die van de Oost-Europese lidstaten: die missen de ambtelijke capaciteit om goede voorstellen te maken en zijn niet scherp genoeg om fraude met EU-geld te voorkomen. Na Spanje en Portugal zal de Commissie deze week ook de herstelplannen van Griekenland, Denemarken en Luxemburg goedkeuren. Volgende week volgen naar verwachting Duitsland en Frankrijk. De eerste miljarden kunnen nog deze zomer worden overgemaakt.

De Europese Commissie leent de 750 miljard euro voor het herstelfonds op de kapitaalmarkt. Het subsidiedeel (390 miljard) zal uiteindelijk gefinancierd moeten worden door EU-heffingen of bezuinigingen op het EU-budget. Een besluit daarover is nog niet genomen.