Nieuw onderzoek naar veerbootdrama 26 jaar geleden met ruim 800 doden in Oostzee

Voorafgaand aan het nieuwe onderzoek vindt in juli vooronderzoek plaats om de omvang van de schade aan het schip beter te kunnen inschatten. Daarna volgen complexe fotografische onderzoeken met behulp van 3D-technologie, aldus de Zweedse averijcommissie. 

De Estonia zonk in de nacht van 27 op 28 september 1994 tijdens een routineoversteek van Tallinn naar Stockholm. Aan boord bevonden zich 803 passagiers, de meesten van hen Zweden, en 186 bemanningsleden, overwegend afkomstig van Estland. Van de 989 opvarenden overleefden er 137. De overige 852 slachtoffers kwamen om het leven door onderkoeling of verdrinking. Slechts 93 lichamen werden teruggevonden, het laatste pas 18 maanden later.

Het drama geldt als de grootste Europese scheepsramp na de Tweede Wereldoorlog. Tot op de dag van vandaag wordt gespeculeerd over de oorzaak. Volgens het officiële rapport uit 1997 van een door Estland, Zweden en Finland opgerichte onderzoekscommissie, zonk het schip omstreeks 01.50 uur doordat sloten van de boegdeur het begaven in ruw weer, waarna de klep losscheurde en het autodek onder water kwam te staan. Er stond in de bewuste nacht windkracht 8 met golven tot 6 meter maar dat was niet ongebruikelijk in de herfst op de Oostzee. 

Overlevenden verklaarden dat ze een harde knal gehoord en gevoeld hadden en dat het schip ‘ongelofelijk snel’ zonk. Meerdere belangenverenigingen die de nabestaanden vertegenwoordigen, schreven de knal en zinksnelheid toe aan een aanvaring. Anderen spraken van een explosie en brachten die in verband met het bewijs dat Estland in september militair materieel had vervoerd. Twee onderzoeken in 2005 sloten een explosie uit.

De Zweedse regering verzette zich tegen oproepen om het wrak te lichten en de doden te begraven. Ze wees op een verdrag uit 1995 waarin de regeringen van Zweden, Finland, Estland, Letland, Polen, Denemarken, Rusland en het Verenigd Koninkrijk de plaats van het wrak tot marien graf verklaarden. Het verdrag verbiedt elke verdere verkenning van het wrak op straffe van een gevangenisstraf van twee jaar. Onder druk van beschuldigingen van een ‘doofpotoperatie’ stelde Zweden later voor om het schip, dat op een diepte van zo'n 80 meter ligt, te bedekken met een betonnen omhulsel. Dat veroorzaakte zoveel publieke verontwaardiging dat het voorstel werd ingetrokken.

Documentairemakers van Discovery Channel omzeilden het verbod door een onder Duitse vlag varend schip te charteren - Duitsland ondertekende het verdrag niet - en het wrak te filmen met een onderwaterrobot. Op de beelden was aan stuurboordzijde een gat van 4 meter hoog en 1,2 meter breed te zien, verklaarden de Amerikanen in oktober bij de lancering van de vijfdelige reeks. 

Een Noorse hoogleraar maritieme technologie zei in de documentaire dat de schade - volgens hem het gevolg van een botsing met een object met een gewicht tussen 1.000 en 5.000 ton dat zich voortbewoog met een snelheid tussen de twee en vier knopen (3,7 en 7,4 kilometer per uur, red.) - ‘een grote rol’ zou kunnen hebben gespeeld bij het zinken. Margus Kurm, voormalig lid van de Estse onderzoekscommissie naar de scheepsramp, zei in een reactie dat hij een aanvaring met een onderzeeboot wél waarschijnlijk acht. 

In een gezamenlijke verklaring zeiden de ministers van Buitenlandse Zaken van Estland, Finland en Zweden vervolgens dat de nieuwe informatie zou worden geverifieerd in afwachting van verdere stappen.