#extreemweer: verwoestende tornado in Tsjechië

Onweer met hagelstenen zo groot als tennisballen en een tornado trof gisteren het zuiden van Tsjechië. Vooral de tornado liet een ware ravage achter. Alles wat op zijn pad lag van Hrusky tot Hodonin werd met de grond gelijk gemaakt. Maar liefst 120 000 gezinnen kwamen zonder stroom te zitten. Er waren ook meerdere dodelijke slachtoffers te betreuren. Het was van 2018 geleden dat het land nog eens met een tornado te maken kreeg. Direct de sterkste en dodelijkste in Europa van dit seizoen. Enkele lokale bewoners wisten de kracht van deze tornado op beeld vast te leggen. 

Een tornado of windhoos is een kolom lucht die met een enorme snelheid ronddraait. Het extreme weerfenomeen ontstaat in een speciale soort onweer, de supercell. Dat is het zwaarste type onweer dat kan voorkomen. Slechts 1 op de 1000 onweerswolken groeit uit tot een supercell en daarvan produceert maar 1 op 5 een tornado. Een supercell die hiertoe in staat is kan je herkennen aan de wolkmuur, een stuk wolk dat lager lijkt te hangen en ronddraait. Dat is als het ware de kraamkamer voor een tornado. Van daaruit vormt er zich als de omstandigheden perfect zijn een trechter en eenmaal die de grond raakt spreken we van een tornado. 

Hoe krachtig een tornado is drukt met uit met de ‘enhanced Fujita’ (EF) schaal. Meteoroloog Ted Fujita ontwikkelde de originele schaal in 1971, maar in 2007 werd deze herzien om nog gedetailleerder naar de schade te kijken. Want waar orkanen geclasificeerd worden op basis van gemeten windsnelheden, wordt dat bij tornado’s gedaan door de verwoesting te bestuderen die ze achterlaten. Windsnelheden zijn immers moeilijk op te meten bij tornado’s. Daarom beoordelen experts de schade nadat een tornado voorbij is getrokken om vervolgens de windsnelheden in te schatten. Op basis hiervan krijgen krijgt de tornado een getal toegewezen. De schaal loopt van EF0 tot EF5.

Een EF0 tornado produceert lokaal windsnelheden tot 137 kilometer per uur. Dat is krachtig genoeg om wat lichte schade te veroorzaken en jonge bomen te ontwortelen. De tornado die gisteren door Tsjechië raasde zou echter een EF3 of zelfs EF4 geweest zijn, met windsnelheden tot 322 kilometer per uur. Even krachtig als een orkaan van de hoogste categorie. Beelden op sociale media laten duidelijk zien tot wat voor verwoesting dit kan leiden. Volledig vernietigde gebouwen, weggeblazen auto’s en overal brokstukken. Het Tsjechische Hydrometeorologisch Instituut zal in de komende dagen nog de exacte baanlengte, duur, en kracht van de tornado bepalen. De laatste tornado uit 2018 was trouwens een EF1.

Tornado’s komen op zowat elk continent voor, behalve Antarctica. De meeste vinden we terug in de Verenigde Staten, waar er zich meer dan 1200 per jaar voordoen. Vooral in de periode maart tot juni. Dat ze er daar zoveel last van hebben komt voor een groot deel door de ideale geografische ligging. Lucht uit het zuiden brengt warmte en vocht met zich mee, terwijl de lucht uit het westen droog en koel is. Waar die botsen krijg je dan supercellen.

Hier in Europa zien we gemiddeld 250 tornado’s per jaar, waarvan een 3 tot 5 in België. Ook in Tsjechië zijn er een vijftal per jaar. Vooral nu in de zomermaanden is de kans op een tornado het grootst. Weliswaar zijn ze hier zelden zo verwoestend als die aan de overkant van de Atlantische Oceaan. In de afgelopen 10 jaar waren er volgens het Europees Laboratorium voor Zware Stormen 3827 tornado’s in Europa. Slechts 28 waren EF3 en amper 2 EF4 of hoger. De tornado in Tsjechië was dus wel degelijk uitzonderlijk krachtig. De dodelijkste tornado sinds 1950 vond plaats in Ivanovo in Rusland. Toen vielen er op 9 juni 1984 69 dodelijke slachtoffers. Naar schatting vallen er tussen de 10 en 15 doden gemiddeld per jaar. De meeste dodelijke slachtoffers komen van de F2/F3 of sterkere tornado’s.