Hoe de bal in de zaak-Fabre aan het rollen ging: ‘Plots begon hij me te kussen’

“Het is goed dat de vrouw verdedigd wordt, maar ik moet zeggen, bij ons in de compagnie is er nooit in veertig jaar een probleem geweest. Jamais.” Dat zei Fabre in een VRT-interview over grensoverschrijdend gedrag op 27 juni 2018, exact drie jaar geleden. Met zijn compagnie bedoelt hij Troubleyn, zijn dans- en theatergezelschap dat al 35 jaar bestaat. 

Een aantal (voormalige) medewerkers en stagiairs van Troubleyn wisten niet wat ze hoorden. Het was volle MeToo-periode. Een dik half jaar eerder was de zaak rond Bart De Pauw losgebarsten. Vanaf dan startten verschillende dansers een gesloten Facebook-groep, waarin ze getuigenissen verzamelden en solidariteit zochten. Daaruit ontstond Engagement Arts, dat zich inzet tegen seksisme in de cultuursector.

Fabre is bij het brede publiek vooral bekend om zijn beeldende kunst, met als bekendste werk het plafond in het koninklijk paleis dat hij bekleedde met kevers. Maar hij is in binnen- en buitenland eveneens gerenommeerd voor zijn avant-gardistische toneel- en dansvoorstellingen met Troubleyn.

Open brief

In het najaar van 2018, enkele maanden na Fabres interview, slaan de dansers en acteurs terug. Ze publiceren een open brief die Fabre omschrijft als iemand die zijn macht misbruikt om medewerkers te vernederen, al dan niet met seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ze beschrijven een cultuur van ongepaste omgang, die al jaren duurt.

“‘Toen al gold uiteindelijk het principe: geen seks, geen solo’, haalt een van de performers aan over vijftien jaar geleden. “Toen ik mensen in mijn omgeving over mijn ervaring vertelde, haalden ze gewoon hun schouders op alsof dat nu eenmaal bij de job hoorde.”

Acht (ex-)werknemers ondertekenen de brief met naam, twaalf anderen anoniem. Daarna startte een onderzoek bij het Antwerpse arbeidsauditoraat, zeg maar het parket voor inbreuken op de arbeidswetgeving. Fabre reageerde niet, maar zijn advocaat Hans Rieder wel. Die had het over “een georchestreerde campagne” en dat Fabre bijzonder aangeslagen was “over de manier waarop hij koud gepakt is”.

“Ik neem het stuk trial by media voor mijn rekening”, zei Rieder in De zevende dag. “Het onderzoek zal uitmaken wat van de beschuldigingen aan is.”

Enkele maanden daarna geeft danseres en actrice Geneviève Lagravière in een uitgebreid interview in De Morgen een idee daarvan. Nadat ze avances had afgewezen, zou Fabre haar tijdens repetities fysiek laten vernederen door de medespelers. Tijdens een tournee zou hij haar naar zijn hotelkamer hebben gelokt voor een drankje met collega’s, maar toen Lagravière aanklopte, bleek ze alleen met hem.

“Plots begon hij me te kussen terwijl hij dierengeluiden maakte. Hij trok mijn T-shirt uit”, vertelde Lagravière. “Ik vroeg of het dan toch waar was wat ze zeiden, dat je met hem naar bed moest gaan voor een solo. Hij antwoordde niet maar keek ostentatief naar het bed en zei: ‘Het is nu of nooit.’ Ik antwoordde: ‘Dan nooit’ en liep weg en belde huilend mijn vriend.”

In februari 2020 klaagde Lagravière nog aan in een opiniestuk in De Morgen dat Fabre nog altijd “de grote Jan” mocht blijven uithangen, terwijl Harvey Weinstein, de Amerikaanse producer waarmee de MeToo-aandacht startte, al was veroordeeld.

Grote gevolgen

Toenmalig Vlaams minister van Cultuur Sven Gatz (Open Vld) had de vzw Troubleyn intussen laten doorlichten. Als er geen maatregelen kwamen rond integriteitsbeleid bij het dans- en theatergezelschap rond Fabre, zouden de Vlaamse subsidies opdrogen. In het najaar van 2019 kwam er een positief advies, waardoor Troubleyn de tweede schijf subsidies toegewezen kreeg door Gatz’ opvolger, Jan Jambon (N-VA). 

Afgelopen vrijdag en zaterdag speelde Troubleyn de voorstelling Resurrexit Cassandra in het Italiaanse Pompeii. En nu is er dus het nieuws over de dagvaarding. “Ik vermoed dat deze zaak potentieel grote gevolgen heeft, omdat het toch weer negatief gaat afstralen op de organisatie”, zegt een lid van de algemene vergadering van de vzw. 

Verder wil niemand bij Troubleyn uitleggen wat de impact van deze dagvaarding is op de werking van het gezelschap en op toekomstige speeldata van voorstellingen. Ook het kantoor van Fabres advocaat Hans Rieder wil niet reageren op het nieuws. 

Het arbeidsauditoraat maakt nu bekend dat het Fabre dagvaardt voor geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk tegenover twaalf werknemers, maar ook voor aanranding van de eerbaarheid van een persoon. Die laatste zou nog iemand anders zijn dan Lagravière, omdat de feiten bij haar te lang geleden zijn. De zaak zal worden ingeleid 21 september, drie jaar dus na de open brief.  

De zaak heeft heel wat gemeen met deze rond Bart De Pauw. Ook die gaat over grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik in een werkcontext, in de cultuursector, en ook die zaak begon met een video van de verdachte, waarna zijn advocaat trial by media aanhaalt. In beide zaken verdedigt Christine Mussche meerdere slachtoffers. Mussche wou niet reageren, Geneviève Lagravière evenmin.

Wie wel reageerde was de drukkingsgroep Engagement Arts, op Facebook: “Zulke lange inspanningen voor gerechtigheid leveren vandaag resultaat op: een grote stap voorwaarts”.