155 burgers schrijven nieuwe grondwet in Chili, Mapuche-vrouw zit grondwetgevende vergadering voor
In Chili is zondag de grondwetgevende vergadering van start gegaan. 155 burgers zullen een nieuwe grondwet schrijven. Die moet een nieuw tijdperk inluiden in een land met een enorme kloof tussen rijk en arm en waarin de inheemse bevolking amper rechten heeft. De keuze van de voorzitter van de vergadering is alvast een symbool van de verhoopte ommekeer: een Mapuche-vrouw zal de vergaderingen leiden.
De 155 leden van de grondwetgevende vergadering werden midden mei verkozen. Bijna een derde van de leden zijn onafhankelijken. De vergadering is paritair samengesteld, met ongeveer evenveel mannen als vrouwen. 17 van de 155 zetels zijn voorbestemd voor mensen uit de inheemse volkeren, waarvan de Mapuche de belangrijkste zijn.
De vergadering is zeer divers, met milieuactivisten, sociale leiders, advocaten, leerkrachten, huisvrouwen, journalisten en economisten. Maar ook met politici. Geen enkele politieke partij of alliantie haalde echter een derde van de zetels, wat betekent dat ze geen veto kunnen gebruiken. Over het algemeen heeft de grondwetgevende vergadering vooral een progressief karakter.
Maandenlang volksprotest
De 155 burgers krijgen 9 tot 12 maanden om een nieuwe grondwet te schrijven. De grondwetgevende vergadering is een gevolg van het maandenlange protest in Chili, dat in het najaar van 2019 begon. Een kleine prijsverhoging van de metrokaartjes in de hoofdstad Santiago leidde toen tot een breed gedragen volksprotest tegen het neoliberale beleid in het land, de scheefgetrokken machtsverhoudingen, het gebrek aan sociale rechtvaardigheid en de zeer liberale grondwet.
Die stamt nog uit het tijdperk van de dictatuur van generaal Augusto Pinochet (1973-1990). De 40 jaar oude grondwet beperkt de rol van de overheid en stimuleert privé-initiatief in alle sectoren. Bijna alles is geprivatiseerd in Chili, tot de basisvoorzieningen toe.
De demonstranten die maandenlang op straat kwamen, zagen in die grondwet dan ook het grootste obstakel voor sociale hervormingen. Uiteindelijk stemde de rechts-conservatieve president Sebastián Piñera in met een volksreferendum over een grondwetswijziging. 80 procent van de kiezers stemde voor.
De grondwetgevende vergadering zal zich grofweg over vier centrale thema's buigen:
- De rol van de staat: Moet de staat in plaats van alles over te laten aan het privé-initiatief, het recht op onderwijs, gezondheid en sociale zekerheid garanderen? Ook de strijd tegen discriminatie komt aan bod.
- De regeringsvorm: Het huidige presidentiële regime zal mogelijk de plaats moeten ruimen voor een evenwichtigere machtsverdeling tussen president en parlement, mogelijk gecombineerd met directe democratie tussen de verkiezingen in.
- Erkenning van de inheemse volkeren: In de huidige grondwet worden de rechten van de inheemse volkeren genegeerd. Zij willen garanties over hun territorium en erkenning van hun cultuur en taal.
- Milieu en recht op water: In een land waar grootschalige mijnbouw lokale gemeenschappen berooft van land en proper water, zijn ook het milieu en het recht op water fel besproken thema's.
Alles wat op papier wordt gezet, moet met een tweederdemeerderheid goedgekeurd worden. Na de grondwetgevende vergadering zullen de Chilenen nog de kans krijgen om zich over de nieuwe tekst uit te spreken in een referendum. Wellicht vindt dat ergens midden 2022 plaats.
Bekijk hier enkele beelden van de installatievergadering en de verkiezing van de voorzitter:
Professor Engels
De grondwetgevende vergadering ging gisteren van start met een installatiezitting waarop onder meer een voorzitter werd verkozen. De ommekeer die de nieuwe grondwet moet inluiden, werd al meteen gesymboliseerd door de verkiezing van de voorzitter: een 58-jarige Mapuche-vrouw.Â
Elisa Loncón (foto's boven) werd geboren in de zuidelijke regio La AraucanÃa, het hartland van de Mapuche. Als kind moest ze vaak 8 kilometer naar school wandelen. Ze heeft een indrukwekkende studiecarrière met vier diploma's: ze is professor Engels en heeft onder meer ook een postdoctoraat sociale studies en literatuur. Ze studeerde in haar regio zelf, maar ook in Canada en Nederland.
"Deze grondwetgevende vergadering zal Chili veranderen in een plurinationaal en intercultureel land", zei ze bij haar aanstelling, in traditionele kleding. Haar taak en die van de 154 andere leden is volgens haar een gedeelde droom van alle gemeenschappen in Chili, in hun diversiteit. "De droom om zorg te dragen voor Moeder Aarde, toegang te hebben tot sociale rechten en het recht op water." Loncón zal later in het proces, zoals afgesproken, afgelost worden door een nieuwe voorzitter.
