Slachtoffers watersnood zijn niet eerste ‘klimaatdoden’ in ons land

Neen, de term ‘klimaatdode’ staat nog niet in het Van Dale-woordenboek. Maar klimaatexperts omschrijven de term veelal als volgt: iemand die overleden is door de gevolgen van de klimaatverandering. Mensen sterven dus niet rechtstreeks doordat het klimaat enkele graden opwarmt, maar de klimaatverandering zorgt wel voor meer infectieziekten, meer ondervoeding en meer blootstelling aan droogte, extreme hitte of andere extreme weersomstandigheden.

“Klimaatontkenners doen er soms lacherig over”, weet professor epidemiologie Tim Nawrot (UHasselt). “Een opwarming van een paar graden voel je amper, zeggen ze. Het probleem is dat bij zo’n globale opwarming van de aarde de hele temperatuurcurve mee opschuift en je vooral veel meer extremen zal zien. Voordien kwamen die extremen ook voor, maar nu zien we ze vaker en met een nog grotere intensiteit.”

Hittedoden

Bij de huidige overstromingen is er weinig twijfel dat het klimaat er voor iets tussenzit. Als de aarde opwarmt, kan de atmosfeer meer water vasthouden, waardoor de intensiteit van de regen toeneemt. Met de zware gevolgen die we gezien hebben en klimaatdoden als gevolg. Maar eigenlijk vielen er de voorbije jaren al geregeld klimaatdoden in ons land. Want ook minstens een deel van de hittedoden van de afgelopen zomers zijn te linken aan de klimaatverandering.

“Hittedoden zijn niet enkel puur klimaatdoden”, zegt professor Nawrot. “Want het fenomeen waarbij je een toename ziet van sterfte vanaf een bepaalde temperatuur zag je al voor de klimaatverandering. Tweehonderd jaar geleden waren er ook hittegolven. Wat we zien, is dat er een soort van U-vormig verband is tussen temperatuur en sterfte. Zowel bij extreme koude als bij warmte is er meer sterfte. De optimale temperatuur, waarbij er minst sterfte is, varieert erg van land tot land. Voor ons land ligt deze rond 16 graden Celsius. In Spanje is dat 26 graden, in Scandinavië rond de 11 graden. Ook hier zien we dat door de klimaatverandering extreme temperaturen vaker voorkomen en dat hittegolven ook intenser worden.”

Bosbranden

Hoeveel van de hittedoden nu klimaatdoden mogen worden genoemd, is moeilijk te zeggen. Volgens onderzoekers van de London School of Hygiene & Tropical Medicine kan 37 procent van de sterfgevallen door hitte tussen 1991 en 2018 toegeschreven worden aan de opwarming van de aarde. Hun studie, gebaseerd op nieuwe modelleringstechnieken, verscheen begin juli in het wetenschappelijke vakblad Nature.

Ook bij andere vormen van klimaatoverlijdens moeten we het doen met schattingen. Want mensen sterven niet alleen door overstromingen en hittegolven die gelinkt kunnen worden aan het klimaat. Wetenschappers rekenen onder klimaatdoden ook nog zeker een deel van de slachtoffers van bosbranden, die ook vaker en intenser voorkomen. Net als slachtoffers van stormen, bepaalde infecties, voedselschaarste door droogte en en zelfs oorlog. Tim Nawrot: “Zo is er voor het conflict in Syrië steeds meer wetenschappelijk onderzoek dat stelt dat klimaatverandering de trigger was voor het conflict. Steeds meer mensen zijn omwille van de waterproblematiek vanuit het platteland naar de stad gevlucht en dat heeft tot druk en conflicten geleid.”

Klimaatdoden berekenen is heel complex, waardoor er vaak verschillende getallen circuleren. Bij 11.11.11 hanteren ze steevast de studie uit 2012 van het Climate Vulnerable Forum om een beeld te krijgen van het aantal klimaatslachtoffers. Daar is sprake van 400.000 slachtoffers per jaar door onder meer hitte, koude, honger, malaria en milieurampen. Tegen 2030 zijn dat er naar schatting 632.000. “De klimaatcrisis is een globaal probleem van het hier en nu”, klinkt het bij 11.11.11. “En als de aarde met meer dan anderhalve graad opwarmt, zijn de gevolgen niet te overzien.”