‘In België is het weer een beetje saai: niet te warm, niet te koud. Dat zal veranderen’

Nog voor de eerste vraag van het interview gesteld is, begint Margrethe Vestager (53) over de zondvloed. “Deze catastrofe lijkt uit het niets te komen. Ik had nooit verwacht dat een ramp van deze omvang in België of in Duitsland mogelijk is. Dit is extreem triest voor alle mensen die geliefden verloren hebben en drukt ons allemaal met de neus op de feiten.”

U legt de link met de klimaatopwarming?

“Uiteraard ben ik geen klimaatwetenschapper, maar experts zeggen allemaal dat het effect van de klimaatverandering is dat het weer wilder wordt. Er is meer regen omdat de temperatuur stijgt en de wolken meer regen kunnen vasthouden.

“Dit angstaanjagende weer is dus gelinkt aan de klimaatopwarming. Dit zal steeds vaker gebeuren, steeds extremer worden, ook op plekken waar je het dus totaal niet verwacht. In België is het weer – en ik zeg dat met veel sympathie, want ik ben hier graag – een beetje saai. Niet te warm, niet te koud, niet te winderig. Dat zal veranderen, en we zullen ons daar goed op moeten voorbereiden. Slimme mensen zeggen dat wat vroeger slechts om de honderd jaar gebeurde nu om de tien jaar kan voorvallen. Hopelijk kunnen we vermijden dat het echt uit de hand loopt.”

Zijn de slachtoffers klimaatdoden?

“Dat vind ik moeilijk om te zeggen. De mensen die hun geliefden verloren, hebben geen behoefte aan een label. Ik wil dit niet gebruiken voor politieke doeleinden.”

Dat is te vroeg?

“Ja. Nu zijn we gewoon allemaal nog in shock, zeker de mensen die uit hun huizen of vanop hun daken moesten worden gered.”

Bevestigt dit de nood aan het klimaatpakket dat de Europese Commissie afgelopen week voorstelde?

“Ja. De berg met redenen voor dit klimaatpakket wordt hierdoor nog hoger. Helaas hebben we nu in het echte leven, en erg dichtbij, gemerkt hoe noodzakelijk dit plan is. Ons klimaatplan is controversieel, dat besef ik maar al te goed, en zal veranderingen vergen van ons allemaal. Dat zal een heel complex proces worden.”

Klopt het dat u erg bedenkelijk keek toen Frans Timmermans op 22 april zijn ‘Fit for 55-plan’ ontvouwde voor zijn collega-Commissarissen? Onze EU-correspondent Marc Peeperkorn schreef deze week dat u zich op die vergadering luidop afvroeg of hij niet te veel wou.

“Ik steun het hele pakket, en ik zal doen wat moet om het te laten goedkeuren. De discussie die we hadden, ging erover dat het eerlijk moet zijn voor alle Europeanen.”

Maar het klopt dus dat u op die donderdagochtend zei: ‘Is dit, eh, niet een beetje veel?’

“Ik ga niet uit de biecht klappen over vergaderingen met mijn collega’s.”

Ik kan het maar proberen.

(glimlacht) “Tuurlijk. Ik weet dat jij moet proberen, en ik speel dan ook mijn rol. Dit pakket is zoals een horloge. Alle tandwielen zullen in elkaar moeten passen. We hebben nu vastgelegd dat we tegen 2030 de CO₂-uitstoot met 55 procent willen verminderen en tegen 2050 een nuluitstoot willen.

“We moeten de lidstaten meekrijgen, maar ook de gemeentes, de bedrijven, de buurten zodat mensen zich empowered voelen. Ze mogen niet het gevoel hebben dat ze als tamme eenden moeten neerzitten en slechts kunnen toekijken hoe hun energierekening maar blijft stijgen.”

Vreest u anders opnieuw voor ‘gele hesjes’?

“Er zullen miljarden zitten in het Sociaal Klimaatfonds. Ik hoop echt dat we met dit geld de problemen van Mrs. Smith van 52 jaar uit de Main Street kunnen oplossen. Dat dit geld tot bij haar kan sijpelen zodat ze haar energierekeningen makkelijker kan betalen.

“In mijn land, in Denemarken, hebben we samen met een energiebelasting een ‘groene cheque’ ingevoerd. Wie het moeilijk had, kreeg die cheque om zijn energierekening voor een stukje te betalen of om bijvoorbeeld over te schakelen van stookolie naar aardgas.”

U wilt een Europese, groene cheque?

“Iets gelijkaardigs hebben we nodig om de mensen te overtuigen dat we echt aan hen denken en niet zomaar wat hoog boven hun hoofden beslissen. Zodat ook mensen die het minder goed hebben zich deel voelen van de strijd tegen klimaatopwarming. Ik kan begrijpen dat mensen kwaad worden wanneer de brandstofprijzen stijgen en zij hun auto nodig hebben voor hun job die maar weinig oplevert. Willen we geschiedenis schrijven met dit plan, dan moet iedereen echt mee aan boord. Dat kan ik niet genoeg benadrukken.

“We zullen allemaal een boel kleine dingen moeten doen, waarvan het moeilijk is om het effect te meten. Ik vraag me ook soms af waarom ik al mijn afval in nog meer verschillende vuilniszakken moet sorteren. Maar wanneer ik me realiseer dat dit deel uitmaakt van een groter geheel, dan lever ik die inspanning.”

Wat zegt u tegen onze Vlaamse minister van Energie en Omgeving, Zuhal Demir (N-VA), die erg op haar hoede is over deze groene clusterbom?

“Ik begrijp haar terughoudendheid. Het zou vreemd zijn mocht iedereen zeggen: ‘Briljant idee! Duimen omhoog! We gaan ervoor!’ Ook ik heb nog nooit deel uitgemaakt van zo’n enorm project, hoewel ik toch al aan mijn tweede mandaat bezig ben in de Commissie. Dit wordt voor Europa wat de maanlanding was voor de VS.”

Zal het mogelijk zijn om Oost-Europese staten zoals Polen te overtuigen?

“Dat wordt een uitdaging, maar er zijn ook voor hen aantrekkelijke zaken aan dit plan...”

Geld?

“Ja, geld, maar er is veel meer dan geld. De lucht zal zuiverder worden, er zullen minder mensen ziek worden door de vervuiling, er zullen nieuwe jobs komen, de innovatie zal helemaal opbloeien. Onze levens zullen echt beter worden van dit plan.”

Klimaatwetenschappers zeggen dat dit het absolute minimum is wat Europa kan doen. Wij hebben de politieke stabiliteit en economische slagkracht om veel grotere inspanningen te leveren.

“Ja, maar het moet doenbaar blijven en sociaal rechtvaardig zijn. Je kunt altijd een plan bedenken dat schittert en glanst, maar dat je nooit verwezenlijkt krijgt. Vergeet niet dat Frans Timmermans en John Kerry in oktober in Glasgow op de Klimaatconferentie de hele wereld moeten overtuigen om samen de klimaatopwarming te bestrijden.”

Waarom zal Europa hier wel slagen terwijl ze zo moeilijk tot een algemeen beleid kwam tijdens de pandemie?

“We hebben toch de vaccinatiestrategie, het coronapaspoort en het EU-fonds voor 750 miljard euro? Had u mij twee jaar geleden gevraagd of die zaken te realiseren vielen, dan had ik u geantwoord: neen.”

Wie wil reizen, krijgt in elk land een andere set regels.

“Gezondheidszorg is gewoon vooral een nationale bevoegdheid. Er zouden veel voordelen zijn wanneer we de gezondheidszorg in Europa meer samen regelen. Maar dat beseffen we nu pas. Wat we beslist hebben tijdens de pandemie, viel ook niet binnen een formele structuur. We zijn hier enkel in geslaagd omdat we onze telefoons genomen hebben en akkoorden hebben gesloten.”

Gezondheidszorg zal dus ook meer een Europese bevoegdheid worden?

“Het zal nationaal én Europees geregeld worden. In Denemarken zeggen we: je gezondheid is je meester, of je nu rijk of arm bent. Wanneer je ziek bent, kun je nergens anders aan denken. Mensen moeten het gevoel hebben dat hun nationale politici over hun gezondheid waken.

“Maar we hebben door de pandemie ook begrepen dat die nationale gezondheidszorg een Europese dimensie nodig heeft. Deze pandemie heeft Europa volgens mij niet verzwakt, maar versterkt. Mochten we gewoon verder aangemodderd hebben met een trage groei en trage inflatie, dan zouden we misschien nu de moed niet gehad hebben om onze meest dringende problemen, zoals klimaatopwarming, zo grondig aan te pakken.”

Wanneer krijgen we onze gewone levens terug?

“Onze gewone levens komen niet terug. Het zal nooit meer hetzelfde zijn. Sommige zaken zullen verbeteren, sommige zullen verslechteren. Wat ik hoop, is dat alles zo proper zal blijven.”

Was het dan niet proper genoeg?

“Neen. (luid gelach) Mocht het proper genoeg zijn, dan zouden er toch niet zoveel mensen verkouden worden? Dan zouden onze kinderen toch niet constant ziek terugkomen uit de crèche? Nu hebben we de reflex gekregen om, wanneer we ziek zijn, thuis te blijven van ons werk of een masker te dragen. Dat vind ik zeer waardevol.”