‘Deze ramp is nog niets in vergelijking met wat nog komt’: klimaatexpert over de waterellende
‘We waarschuwen al dertig jaar voor dit leed.’ Vermaard klimatoloog Jean-Pascal van Ypersele (UCL) verbijt tranen bij het zien van de beelden van de waterellende. ‘Ik ben niet verrast maar wel in shock omdat het zo dichtbij is.’
Het gaat over mensen die verdrinken, alles verliezen of sterven door oververhitting. Klimatologen – Jean-Pascal van Ypersele is er een van – proberen al decennia uit te leggen dat een opwarmende aarde veel destructiever is dan het klinkt. Daarom is het voor de oud-vicevoorzitter van het VN-klimaatpanel erg pijnlijk om de beelden te zien van de Belgen, Nederlanders en Duitsers die net niet verdrinken terwijl hun huis is ingestort.
“Het is zo verschrikkelijk”, zegt hij. “Ik vind dit leed niet erger dan dat van de mensen in Bangladesh die dit zo vaak meemaken. Maar omdat ik beelden zie van plekken die verwoest zijn waar ik onlangs nog met mijn vrouw ging eten, ben ik in shock en raak ik geëmotioneerd als ik de media spreek over de wetenschap hierachter.”
Terwijl u als klimaatwetenschapper niet verrast bent?
“De omvang en intensiteit hebben me onthutst. Verrast kan ik onmogelijk zijn. (leest voor uit een rapport van het VN-klimaatpanel IPCC): ‘Het broeikaseffect zal de twee extreme kanten van de watercyclus versterken, namelijk meer en extreem overvloedige regen en meer zware droogte. De overstromingen kunnen een grotere bedreiging worden naarmate de planeet opwarmt.’ Dat besloten we in 1990. (stil) In een onderzoek van mijn onderzoeksgroep over de klimaatverandering in België schreven we in 2004 dat we ons moeten voorbereiden op veel intensere regen. Het is eindeloos pijnlijk en frustrerend dat onze conclusies niet tot voldoende actie geleid hebben, want dit gaat over veel leed. Deze ramp is nog niets in vergelijking met wat nog komt. Zo maak ik me zorgen over hoe de combinatie van veel meer vochtigheid in de atmosfeer en extreme hitte hele regio’s onleefbaar dreigt te maken.”
Een cynische vraag dan maar: is het goed dat we dit nu hier meemaken?
“Ik kan onmogelijk ‘ja’ antwoorden, want dan krijg ik doodsbedreigingen. Ik kan wel zeggen dat ontwikkelingslanden al jaren wijzen op de enorme verliezen die zij lijden door klimaatschade en deze gebeurtenissen nu aan rijke landen tonen wat zij daarmee bedoelden. Zoals The New York Times nu kopt naar aanleiding van deze overstromingen en de extreme hitte in de VS: ‘Niemand is veilig’ voor dit klimaat op steroïden.”
Er is alvast minder terughoudendheid ook deze ramp in verband te brengen met de opwarming.
“Klopt, al zijn er nog twijfelzaaiers met een podium, zoals Rik Torfs en MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez, die tweet dat redelijk wat klimatologen geen verband kunnen leggen tussen deze ramp en de opwarming.”
En?
“Geen enkele klimatoloog beweert dat enkel de opwarming overstromingen veroorzaakt. Bijna een eeuw geleden was er ook een grote overstroming bij ons familiehuis in Hastière. Maar het patroon van weerrecord na weerrecord dat sneuvelt, is een realiteit die niet te verklaren is zonder de klimaatontwrichting. De lijst is ook dit jaar lang, met de hittegolf in Noord-Amerika, dodelijke tornado’s in Tsjechië en de wellicht honderden doden in Pakistan, waar het onlangs 52 graden was.
“De attributiestudies (die nagaan hoezeer klimaatverandering één specifieke gebeurtenis verklaart, BDB) zijn steeds robuuster en tonen bijna allemaal dat de opwarming het extreem weer aanjaagt.
“Voor deze ramp zijn deze resultaten er nog niet, maar je krijgt dit lastig uitgelegd zonder de opwarming. Onze broeikasgasuitstoot legt een dikke thermische laag over onze atmosfeer. En elke graad opwarming betekent zeven procent meer vocht in de lucht, wat meer en intensere neerslag betekent. Er zijn steeds meer indicaties dat bij een ramp als deze ook een ander gevolg van de opwarming meespeelt, namelijk de straalstroom die meer kronkelt en vertraagt. Daardoor blijven weersystemen veel langer hangen boven bepaalde gebieden, iets wat ook bij de extreme hitte in de VS aan de hand is.
“Het klimaatsysteem is niet op de hoogte van wetsvoorstellen en tweets. Het reageert gewoon op al die CO2. Sinds mei dit jaar hebben we het punt bereikt van vijftig procent meer CO2 in de atmosfeer dan voor de industriële periode. Elk jaar stoten we meer uit. Het systeem doet in feite wat wij eraan vragen.”
Kunnen we onder twee graden opwarming blijven, wat de ergste gevolgen zou vermijden?
“Natuurkundig gezien wel. In die zin is totaal doemdenken misplaatst. Het zee-ijs dat nu steeds sneller smelt, kan weer toenemen als het zeewater weer afkoelt, bijvoorbeeld. Dan moet de CO2 kraan nu dicht. De Amerikaanse fysicus John Holdren (Harvard) vat het zo samen: ‘Wij hebben drie keuzes. De uitstoot drastisch inperken, ons aan de gevolgen aanpassen en lijden. Het zal van elk wat zijn. De vraag is welke mix het wordt.’ We hebben de keuze over hoeveel aandeel die drie elementen elk in onze toekomst hebben. Meer uitstootreductie en aanpassing aan de opwarming betekenen minder lijden.”
Geeft de Europese Green Deal u hoop?
“Die gaat in de goede richting. Maar om het ergste te voorkomen is nog sneller nog meer CO2-reductie nodig. Bovendien zijn het voorstellen. Mijn vrees is dat het jaren duurt voordat ze in wetten zijn gegoten en dat het uiteindelijke beleid een verwaterde versie wordt. Zelfs het meest ambitieuze klimaatplan is niet in overeenstemming met de hoogdringendheid van het probleem.”