Afghaanse regering wil macht delen met taliban in ruil voor einde geweld. Hoe kon de terreurbeweging zo snel oprukken?

De snelle opmars van de taliban verrast velen, ook de VS. Hoe sterk zijn ze eigenlijk?

Hoeveel strijders de taliban tot hun beschikking hebben, is al jaren een grote vraag. Ze begonnen in de jaren negentig  als strijdgroep van gelovige studenten. Amerikaanse inlichtingendiensten schatten hun aantal lang op 15.000, maar die tijd lijkt voorbij. 

Volgens CIA-directeur William Burns hebben de taliban nu “de sterkste militaire positie sinds 2001”. In 2018 noemde de Amerikaanse generaal Kenneth McKenzie, die de leiding had over de militaire operaties in Afghanistan, een aantal van 60.000 strijders. Andere schattingen gaan richting 100.000 man. 

Volgens Afghanistan-deskundige Antonio Giustozzi, die veel heeft gepubliceerd over de taliban, moeten we er rekening mee houden dat de beweging veel groter is dan velen denken. In een studie in 2017 kwam hij uit op zo’n 200.000 man, zowel strijders als personen die de beweging logistiek ondersteunen. Giustozzi schatte het aantal strijders rond de 150.000: een kernstrijdmacht van 60.000 man, deels gestationeerd in Pakistan, ondersteund door 90.000 leden van lokale milities.

Tegenover de taliban staan de, op papier veel sterkere, Afghaanse veiligheidstroepen. Hoe groot is het leger dat nu zo onder druk staat?

In april stonden er 300.000 man aan veiligheidstroepen op de loonlijst van de regering : zo’n 182.000 van de krijgsmacht en de overige 118.000 man bestond vooral uit politieagenten. Maar onderzoekers van de Amerikaanse militaire academie West Point concludeerden dit jaar in een studie dat van de 300.000 man slechts zo’n 180.000 dagelijks beschikbaar zijn om de taliban te bevechten.

De VS en andere NAVO-landen hebben in de afgelopen twintig jaar miljarden gestoken in de training van soldaten en officieren om de krijgsmacht om te vormen tot een professioneel gevechtsapparaat. De twijfels bleven of het leger wel op eigen benen kon staan na een westerse terugtrekking. Die vrees wordt nu bewaarheid. Uit de tien provinciehoofdsteden die de taliban nu in handen hebben, komen berichten dat soldaten weinig verzet boden. Een veeg teken was dat in juli, na strijd met de taliban, zo’n duizend soldaten uitweken naar het buurland Tadzjikistan.

Het moreel van de soldaten en agenten wordt aangetast door de verliezen, veroorzaakt door de talibanaanvallen. President Ashraf Ghani zei in 2019 dat er zo’n 45.000 leden van de veiligheidstroepen waren gedood in de vijf jaar dat hij toen aan de macht was. Dit is bijna tienduizend per jaar. Het aantal verliezen aan talibankant wordt fors hoger geschat. De successen laten echter zien dat de strijdgroep geen moeite heeft om de verliezen aan te vullen. “Als een broeder wordt gedood, zal de tweede broeder Gods wens niet teleurstellen”, aldus talibancommandant Mohammed Qais vorig jaar in The New York Times. “Hij zal in diens schoenen stappen.”

Hoe zijn de taliban en het Afghaanse leger bewapend?

Op papier zou het moderne, met Amerikaanse wapens volgestouwde leger geen moeite moeten hebben om de lichtbewapende talibanstrijders te bevechten. Maar de taliban hebben in de afgelopen twintig jaar, sinds hun verdrijving in 2001 uit Kaboel, bewezen dat ze met hun AK-47’s, RPG-7-raketwerpers en guerrillatactieken zelfs de oppermachtige Amerikaanse krijgsmacht konden weerstaan. 

Ook Amerikaanse luchtaanvallen de afgelopen weken hebben de val van de provinciehoofdsteden niet kunnen voorkomen. De taliban hebben hun wapenarsenaal de afgelopen jaren ook aangevuld met zwaardere wapens en voertuigen die ze hebben buitgemaakt op het Afghaanse leger, waaronder Humvee-jeeps. Op beelden van de ingenomen steden is te zien hoe talibanstrijders rondrijden met sommige van de duizenden Humvees die de VS aan het leger leverden.

De Afghaanse generaals hebben hun grote voordeel op de taliban, steun vanuit de lucht, de afgelopen weken niet kunnen uitbuiten om hun opmars te stuiten. De luchtmacht beschikt over ruim tweehonderd toestellen, waaronder lichte aanvalsvliegtuigen en Russische Mil Mi-gevechtshelikopters. Hun inzet tot nu toe bleek niet van grote tactische waarde te zijn.

Het leger beschikt ook over goed getrainde special forces-eenheden, opgeleid door Amerikaanse commando’s, die overal naartoe worden gevlogen om de taliban te bevechten. Deze goed gemotiveerde elitesoldaten leveren een flink deel van de strijd en worden daarom gehaat door de taliban. Hun aantal werd in 2017 geschat op 21.000. In juni probeerden de taliban hun moreel te verzwakken door 22 commando’s te executeren die zich in het plaatsje Dawlat Abad hadden overgegeven. 

Zijn er nog andere groepen die zich in de strijd kunnen werpen?

De Afghaanse regering wordt gesteund door tal van lokale en regionale milities. Die zijn onder andere trouw aan de krijgsheren die in 2001, met Amerikaanse steun, hielpen bij het verdrijven van de taliban uit Kaboel. Een van die oude krijgsheren is Abdul Rashid Dostum, die indertijd deel uitmaakte van de Noordelijke Alliantie tegen de taliban. 

De Oezbeek Dostum, die het schopte tot vicepresident, beschikt onder meer over de Junbish-militie. Die zette hij in 2015 in om de taliban te bestrijden. President Ghani zoekt nu steun bij de oude krijgsheren om te helpen de taliban te stoppen. Ghani vloog dinsdag naar de grootste noordelijke stad Mazar-i-Sharif, die ook door de taliban wordt bedreigd, om met Dostum en andere krijgsheren te overleggen. 

Rammelen de taliban binnenkort aan de poorten van Kaboel?

Na Kunduz, een strategisch kruispunt in het noordoosten, is Ghazni de belangrijkste verovering van de taliban. Het is de provinciehoofdstad het dichtst bij Kaboel, en dit is dus een verontrustend signaal voor de hoofdstad. Dinsdagavond veroverden ze Pul-e-Khumri, hoofdstad van de provincie Baghlan, op tweehonderd kilometer ten noorden van Kaboel. Ze naderen zo de hoofdstad, zowel vanuit het noorden als het zuiden.

De snelle opmars dwingt Washington nu eerder dan gedacht rekening te houden met het ‘nachtmerriescenario’: de val van Kaboel. Gingen de Amerikaanse inlichtingendiensten er in juni nog van uit dat Kaboel in zes maanden tot een jaar in handen van de taliban kon vallen, gaat de militaire top nu uit van drie maanden. Andere functionarissen, zo meldde The Washington Post woensdag, vrezen zelfs dat de talibanstrijders de hoofdstad al in een maand kunnen binnentrekken.

De ontwikkelingen op het strijdtoneel gaan razendsnel. Zo bezwoer legergeneraal Sami Sadat eind juli, vanuit de zuidelijke provinciehoofdstad Lashkar Gah, dat het “onmogelijk was” dat de taliban de stad zouden innemen. Twee weken later dreigt ook Lashkar Gah te vallen. Een ervaren, strak georganiseerde strijdgroep met verbeten en goed gemotiveerde strijders dreigt nu een modern leger te verslaan dat, ondanks tientallen miljarden dollars aan militaire hulp, blundert op het slagveld en geteisterd wordt door slecht leiderschap en een laag moreel.

De onderhandelaars van de Afghaanse regering hebben de taliban een akkoord voorgesteld om de macht te delen, in ruil voor een einde aan het geweld. Dat meldt een bron binnen de Afghaanse regering aan het Franse nieuwsagentschap AFP. De bron neemt deel aan de onderhandelingen in Qatar.