Is FBSA-schandaal slechts topje van de ijsberg bij 3M? Nog meer stoffen gevonden bij 3M die niet vergund zijn

_{(Lees verder onder het gesprek met onderzoeksjournalist Jonas Muylaert van 24 augustus)}

De zoektocht naar FBSA, de schadelijke stof waarvoor 3M geen vergunning heeft, heeft sneller dan gedacht resultaat op geleverd. Afgelopen donderdag en vrijdag nam de milieu-inspectie stalen van het afvalwater van 3M. Ze deed dat nadat VTM Nieuws en Het Laatste Nieuws onthulden dat het chemiebedrijf illegaal de toxische stof FBSA in de Schelde dumpte. De eerste resultaten bevestigen inderdaad de aanwezigheid van FBSA in het afvalwater, maar er werd ook een andere stof aangetroffen: Me-FBSA. 

“Het gaat hier over een variant van FBSA, waarbij er methyl is toegevoegd aan FBSA”, legt Prof. Jan Tytgat (KU Leuven) uit. “Een methyl-groep kan ervoor zorgen dat het product andere eigenschappen krijgt, bijvoorbeeld nog meer waterafstotend." Of dit het product nog toxischer maakt dan FBSA is moeilijk te zeggen, zegt Tytgat. “Wat we wel weten is dat methyl eerst afgebroken zal worden door de lever. Misschien dat deze soort stof dus nog wat langer in het lichaam blijft zitten dan FBSA, maar dat is puur theoretisch." 

Wat alvast zeker is, is dat 3M ook voor dit product geen vergunning heeft. Dat blijkt als we de omgevingsvergunning erop nakijken. Nochtans moet het, volgens de Vlaamse Milieumaatschappij en de Provincie Antwerpen, voor elke aparte stof een lozingsvergunning hebben. Het ziet er dus naar uit dat 3M ook deze stof illegaal mee in de Schelde loost. 

Maar dat is niet alles. Uit een document van 3M uit 2006 blijkt dat de productiesite in Zwijndrecht in die tijd ook een andere mogelijk giftige stof produceerde: Me-FBSE. Of het dat nog steeds doet, is niet zeker. Wel is de stof nooit aangegeven door 3M. Het document maakt deel uit van een rechtszaak die de Amerikaanse staat Minnesota in 2010 startte tegen 3M wegens grootschalige vervuiling van het drinkwater met PFAS-stoffen. 3M koos er in 2018 voor een schikking te betalen van maar liefst 850 miljoen dollar (equivalent van 924 miljoen dollar of 785 miljoen euro vandaag). In het gerechtelijk dossier zit een document van 3 januari 2006, opgesteld door 3M, waarin toxicologisch onderzoek wordt gedaan naar de stof Me-FBSE. Op het document staan ook de twee productiesites waar de stof op dat moment werd geproduceerd: de fabriek in Decatur (Alabama) in de VS, waar ook al illegaal FBSA werd geloosd, en “3M Zwijndrecht in Antwerp”. 

Het doet vermoeden dat het chemiebedrijf in Antwerpen in grote mate achterhoudt wat het produceert, gebruikt en loost in de Schelde. Toen 3M in 2019 moest toegeven dat het in die bewuste Decatur-fabriek illegaal FBSA in een rivier loosde, bleken er naast die stof nog een vijftal andere stoffen zonder vergunning aanwezig te zijn. In die zin is de illegale lozing van FBSA in de Schelde wellicht nog maar het topje van de ijsberg. 

LEES OOK. Eerste resultaten bevestigen: 3M dumpte wel degelijk schadelijke stof FBSA in Schelde