Professor Luc Lavrysen over de gebrekkige controle op milieumisdrijven: ‘Te weinig middelen en te weinig expertise’

Het Departement Omgeving komt door getuigenissen van (ex-)werknemers erg slecht uit de reportage. Had u dat zien aankomen? 

“De reportage heeft inderdaad aangetoond wat het probleem is met het toezicht op milieuovertredingen. Wat ik daar zelf over kan zeggen, is dat het personeelsbestand bij het Departement Omgeving in de loop der jaren inderdaad een flinke krimp heeft gekend. Ik stel ook vast dat minder personeel geleid heeft tot minder inspecties. 

“Wat de reportage niet vermeldt, is dat de federale politie vroeger ook een goed uitgebouwde eenheid had, die georganiseerde milieucriminaliteit aanpakte. Ook die eenheid is sterk afgeslankt. Onlangs is ze gelukkig weer wat versterkt, maar daarmee is ze maar net van de ondergang gered. Qua handhaving op milieumisdrijven zijn er dus problemen bij verschillende schakels in de ketting.” 

Er zijn dus niet enkel weinig milieu-inspecties. Ook justitie heeft te weinig middelen om deze misdaden te vervolgen en te bestraffen? 

“Klopt, er is ook te weinig expertise. Her en der zijn er bij de parketten wel enkele magistraten die in het milieurecht gespecialiseerd zijn, maar dat is dus niet overal zo. Ook bij de rechtbanken zijn er weinig rechters die echt in deze materie thuis zijn, terwijl het dus gaat om erg complexe dossiers. 

“De regelgeving evolueert ook heel snel. Als je enkel nog maar naar de normen voor PFOS in het grondwater of in de bodem kijkt, dan zijn die in korte tijd heel snel veranderd. Ik kan me voorstellen dat een magistraat die doorgaans diefstallen of verkrachtingen behandelt, wel even in zijn haar krabt, als hij dan een milieuzaak op zijn bord krijgt. 

“Als er dan toch een zaak komt, dan laat een bedrijf advocaten aanrukken, die hier wel sterk in gespecialiseerd zijn. Dat maakt het voor justitie dus moeilijk. Daarom hebben we al voorgesteld dat er minstens in iedere provincie één afdeling van een parket zou zijn, die zich hier specifiek op toelegt. Voor de rechtbanken hetzelfde.”

Wat nog opviel: de boetes voor de overtredingen waren heel laag. 3M kreeg een boete van 7.200 euro voor het lozen van PFOS. 

“Er is een algemene bepaling die zegt dat de boete altijd proportioneel moet zijn met de ernst van het misdrijf. Blijkbaar heeft men hier echt niet goed ingeschat hoe ernstig de PFOS-vervuiling was. Als je kijkt naar het bedrag van de boete en dan ernaast legt wat de eventuele saneringskosten zullen zijn, dan is er natuurlijk een zeer groot verschil. Maar voor PFOS is er sprake van voortschrijdend inzicht. Ik heb zelf ook maar door de film Dark Waters (Amerikaanse thriller uit 2019, YV) gezien hoe gevaarlijk die PFAS-stoffen zijn (de familie waar PFOS toe behoort, YV).” 

Wat verwacht u van de onderzoekscommissie in het Vlaams Parlement? 

“Ik hoop alleszins dat die commissie zal leiden tot een structurele verbetering. De aandacht voor deze forever chemicals is door deze affaire sterk toegenomen. De overheid zal er dus eindelijk de nodige knowhow tegenover moeten stellen om hier op een gepaste manier op toe te zien. Ik verwacht dat er aanbevelingen zullen komen om daar werk van te maken.”