Tapdansen voor het vuurpeloton: hoe ‘Dear White People’ de scherpzinnigste tv-serie over racisme werd

Het is even schrikken wanneer in de eerste aflevering van een vierde seizoen Dear White People de studenten van Winchester University plots theatraal ‘Round and Round’ beginnen zingen, een liedje dat Prince ooit voor Tevin Campbell schreef. Het slotseizoen van Dear White People doet namelijk iets uiterst risicovols: het format veranderen. De Amerikaanse reeks die zowel bitterzoete satire vol popculturele knipoogjes herbergde als grimmige kritiek op racisme, is zowaar een musical geworden! Wie nu verontrust aan Glee denkt, zit er niet ver naast.

“Een musical is de perfecte metafoor voor hoe zwarte mensen zich gedragen in witte ruimtes”, zo vertelde de schrijver-regisseur van de reeks, Justin Simien, onlangs aan Insider. “Je voert een show op om te kunnen vertalen wat je diep vanbinnen voelt, wat soms betekent dat je moet tapdansen voor je publiek.” Neem dat maar letterlijk. In de vijfde episode zien we de zwarte student Reggie Green een tapdansje opvoeren op de tonen van ‘Virtual Insanity’ van Jamiroquai, langsheen de schietgordijnen van een wapenclub terwijl nors kijkende witte mannen hun revolvers richten. Het doet zowel sardonisch als huiveringwekkend aan.

Hetzelfde Reggie-personage kreeg in het eerste seizoen van Dear White People tijdens een studentenfeestje het vuurwapen van een paranoïde bewakingsagent op zich gericht. Met alle trauma’s van dien. Het was uiteraard een verwijzing naar het politiegeweld tegen zwarte mensen in de VS, dat in die periode ontaardde in de fel gemediatiseerde rellen van Ferguson en Baltimore, naar aanleiding van de moorden op Michael Brown en Freddie Grey. In die politiek uiterst gevoelige tijd, te midden van de steile opmars van zowel Trump als #blacklivesmatter, landde het eerste seizoen van Dear White People.

Clevere tweets

Op basis van een eerste trailer stond conservatief Amerika op de achterpoten. Critici hekelden “de anti-witte retoriek” van de reeks op Twitter, ook al hadden zij nog geen enkele aflevering gezien. “Stel je voor wat er zou gebeuren als er een ‘Dear Black People’ bestond!”, tweette een andere tegenstander. “Onze steden zouden in brand staan!” 

De fans van de serie reageerden geheel tongue-in-cheek met clevere tweets die even een onlinefenomeen waren. “Dear Black People, het spijt me dat we jullie ervaringen ondermijnen met ons wit privilege”, schreef iemand. “Dear Black People, sorry voor de systemische onderdrukking die we creëerden die jullie van gelijkwaardig onderwijs en degelijke huisvesting beroofde en die jullie naar het gevangenissysteem leidde”, klonk het elders. “Sorry dat mijn geprivilegieerde leventje mij gelijkwaardigheid als onderdrukking doet ervaren”, tweette een andere fan.

Nu kwam Dear White People niet uit de lucht vallen. Simien regisseerde in 2014 al een bioscoopfilm met dezelfde titel en met een gelijkaardig uitgangspunt: wat gebeurt er als een zwarte studentenvereniging binnen het witte universiteitswezen voor haar rechten begint op te komen met het type activisme eigen aan vandaag? Hij schiep het personage Samantha White, een radio-dj die in haar programma Dear White People de campus een geweten probeert te schoppen. 

Met elk seizoen tackelde Simien een andere problematiek. Waar in het begin institutioneel racisme centraal stond, stak in een volgend seizoen homofobie de kop op, evenals alt-right, geïnspireerd door de dramatische rellen in Charlottesville. Het derde seizoen zette de spotlichten op Me Too, met een professor die van seksuele intimidatie wordt beschuldigd.

Minstrel shows

Het laatste seizoen lijkt een soort allesomvattende boodschap te zoeken waarmee we de toekomst in kunnen. Het musicalformat vloeit voort uit het idee van de zwarte studenten om de jaarlijkse studentenmusical –traditioneel een witte aangelegenheid – in handen te nemen. Op die manier werpt Simien een genuanceerde kijk op zwarte levens. Niet alleen is het dagelijkse racisme er een kopbreker, maar ook de schaduw die colorisme werpt, bijvoorbeeld, waarbij lichtgekleurde Afro-Amerikanen als betrouwbaarder worden gepercipieerd dan donker gekleurden, ook binnen de zwarte gemeenschap.

Dear White People stelt bovenal de vraag hoe trouw je aan jouw idealen moet blijven. Zo wordt Sam White geconfronteerd met een jongere versie van zichzelf, zijnde de militante eerstejaars die de op til zijnde musical vergelijkt met de racistische minstrel shows van weleer. Intussen worstelen andere studenten met dilemma’s die hen verplichten te kiezen tussen hun integriteit of een knieval voor het kapitalisme. Achter de schermen van de universiteit aast een cynische, loge-achtige genootschap dan weer op macht en prestige door ‘de tijdelijke witte blik zo lang mogelijk vast te houden’ en het huidige mediagenieke elan van ‘the black experience’ voor eigen gewin uit te spelen.

Daar gooit de serie een lijntje uit naar een witte wereld waarin de conversatie rond racisme intussen mainstream is geworden. “We waren geïntrigeerd door de manier waarop overwegend witte instituten en bedrijven pretendeerden antiracisme centraal te stellen in hun beleid en uiteindelijk zwarte mensen doodleuk als een pr-schild gebruikten”, aldus Simien in Variety. “Het is precies dat soort instanties dat ik op zijn beurt wilde laten gebruiken door de zwarte universiteit, als om de rollen om te draaien.” 

Het blijkt de ultieme forte van Dear White People: de wolf in schaapsvacht te kijk zetten.

Seizoen 4 van Dear White People is te zien op Netflix.