Franziska Giffey, de eerste vrouwelijke burgemeester van Berlijn, moet tegen haar zin vastgoedreuzen onteigenen

 De Duitse verkiezingen draaiden niet alléén om de opvolging van Merkel. Zodra de SPD (of de CDU) een regering weet te smeden, zal de eerste vrouwelijke en Oost-Duitse bondskanselier na zestien jaar haar biezen pakken en het Bundeskanzleramt in Berlijn verlaten. Ongeveer 3,5 kilometer verderop zal Franziska Giffey het Roten Rathaus betrekken. Ze werd zondag bij de Berlijnse parlementsverkiezingen gekozen als eerste vrouwelijke en Oost-Duitse burgemeester van de hoofdstad.

Giffey groeide op in het dorpje Briesen, vlak bij de grens met Polen. De dochter van een accountant en automonteur zag op twaalfjarige leeftijd hoe Oost- en West-Duitsland werden herenigd. Aanvankelijk wilde Giffey docent worden en studeerde ze Engels en Frans, maar toen ze stembandproblemen kreeg, ontraadde een arts haar zo’n verbaal beroep te kiezen. Na een promotie in de politicologie stortte ze zich bij de SPD op een politieke loopbaan. 

Binnen de partij klom Giffey snel op. In 2015 werd ze districtsburgemeester van het Zuid-Berlijnse Neukölln. In het met criminaliteit kampende stadsdeel verwierf ze de reputatie van een hands-onbestuurder door onder meer met een extra openbaar aanklager criminelen sneller te veroordelen. “Integratie kan alleen werken als iedereen zich aan de regels houdt”, was in die periode een gevleugelde uitspraak van Giffey. 

Middenstanders in buitenwijken 

Drie jaar later maakte ze promotie: ze werd minister van Familiezaken in Merkels vierde kabinet. Nauwelijks een jaar later bracht een Duitse plagiaatjager naar buiten dat Giffey in haar proefschrift plagiaat had gepleegd. Nadat de Freie Universität Berlin na onderzoek had overwogen haar doctoraat af te pakken, stapte Giffey op. Zo kon ze zich fulltime richten op de Berlijnse burgemeesterschapsstrijd, waar ze eind 2020 al voor kandideerde.

De SPD levert al decennia de burgemeester in de hoofdstad, al is eens in de zoveel tijd de CDU de grootste. Voor deze verkiezingen was Groenen-kandidaat Bettina Jarasch lange tijd favoriet. Haar partij is vooral populair bij de hoogopgeleide bevolking die Berlijn toenemend domineert. Giffey presenteerde zich als kandidaat van de middenstanders in buitenwijken als Spandau. Een bevolkingsgroep die hoopt ook de komende jaren met de auto naar de binnenstad te kunnen. “Buiten de S-Bahn-ring woont 70 procent van de Berlijners. Zij vormen het centrum van de samenleving”, benadrukte Giffey keer op keer. Speerpunten waren voor haar woningbouw, goed onderwijs, zekerheid en Bürgernähe, de Duitse term voor solidariteit tussen burgers en overheid.

Dat werkte. Mede dankzij de kiezers in de buitenwijken bleef Giffey de Groenen nipt voor, met 21 tegenover 19 procent van de stemmen. Maar de verkiezingsdag bracht haar ook twee ingewikkelde hordes. Gedreven door de woningnood stemde een meerderheid van de Berlijners in een referendum vóór het onteigenen van huisbazen met meer dan drieduizend woningen, iets waar zij zich in de verkiezingscampagne tégen keerde. De onteigening kost tientallen miljarden euro’s en zal er volgens Giffey “niet toe leiden dat er ook maar één nieuw appartement wordt gebouwd”. Bovendien doet onteigening haar denken aan de DDR-tijd, toen de dierenartspraktijk van haar opa werd genationaliseerd. Giffey zei maandag tegen het Berlijnse radiostation RBB de uitslag te accepteren, maar wil de onteigening eerst aan de grondwet toetsen. Er zijn in Duitsland twijfels of de onteigening juridisch wel haalbaar is.

De tweede horde voor Giffey is het succes van de Groenen. Vijf districten, waaronder die binnen de S-Bahn-ring, krijgen Groenen-districtburgemeesters die ongetwijfeld voor autovrije straten zullen pleiten. Tijdens de campagne noemde Giffey een autovrije stad wirklichkeitsfremd. “We hebben ook vervoersmiddelen nodig die verder kunnen dan bakfietsen”, zei ze tegen persbureau DPA. 

Als districtburgemeester en minister stond Giffey bekend om haar vele werkbezoeken, waarmee ze burgers het gevoel gaf dicht bij hen te staan. Voordat ze als burgemeester met bezoekjes de harten van Berlijners kan gaan veroveren, moet ze nog wel een coalitie weten te smeden. Ze kan de linkse coalitie met de Groenen en Die Linke voortzetten, maar erg warm lijkt ze daar niet van te worden. Tot irritatie van de Groenen en Die Linke houdt Giffey tot dusver de kaarten tegen de borst. Vandaag beginnen de onderhandelingen; Giffey gaat óók met de FDP en de CDU om tafel. 

Met medewerking van Sterre Lindhout