Omstreden Tapie liet de Fransen wél dromen: flamboyante zakenman en ex-voorzitter l’OM overleden op 78 jaar

Tapie gold als een kat met negen levens, maar stierf vandaag op 78-jarige leeftijd aan de gevolgen van kanker. In augustus dit jaar vertrouwde hij La Dernière Heure nog toe dat hij in Leuven een experimentele behandeling tegen de ziekte kreeg, die zijn leven verlengd heeft. “En als God me weer tot leven brengt, garandeer ik je dat de Belgen zullen weten hoeveel ik van ze hou.”

In 1943 ziet Tapie het levenslicht in Parijs. Zijn afkomst is bescheiden: zijn vader werkt als verwarmingsinstallateur, zijn moeder is verzorgster. Volgens een biografie groeit hij met zijn jongere broer op in een krot in een Parijse voorstad. «De badkamer was een toiletpot in de keuken», zei Tapie aan Le Monde: «Maar mijn ouders gaven me veel liefde.»

In de jaren zestig zoekt een jonge Tapie zijn weg om carrière te maken. Eerst met vallen en opstaan: zijn droom als Formule 3-rijder loopt spaak na een zwaar ongeval met drie dagen coma. Als zanger slaan drie nummers onder zijn artiestennaam ‘Bernard Tapy’ niet aan. Meer succes heeft Tapie als tv-verkoper. De vlotgebekte Tapie ontdekt zijn grootste gave: hij kan mensen makkelijk overtuigen en heeft ingenieuze zakenideeën. Snel baat hij zijn eigen tv-elektrobedrijf uit: de businessman-Tapie is geboren.

Niet alles wat hij aanraakt is goud, maar van 1977 tot 1990 vergaart hij fortuinen met zijn succesrecept. Tapie koopt bijna failliete bedrijven op voor weinig geld, saneert ze drastisch en verkoopt ze met veel winst door. Zoals het legendarische Belgische tennisracketbedrijf Donnay waar Bjorn Borg furore maakte. In 1988 door Tapie gekocht voor 1 Franse frank, betaalt het Waalse Gewest drie jaar later 100 miljoen Franse frank (15 miljoen euro, red.). Aan de deals van Tapie kleeft wel vaak een duistere kant, sommige zakenpartners beschuldigen hem van oplichting. ‘De Zorro van het zakenleven’, is zijn bijnaam. Tapie verhult zijn ambitie niet: “Ik hou van geld, macht en roem. Vedette zijn, dat voelt fantastisch aan.”

Eind jaren tachtig staat Tapie al op het toppunt van zijn roem. Zijn populariteit krijgt een boost wanneer hij zich in de sport stort. Eerst in het volkse wielrennen als eigenaar van La Vie Claire: Bernard Hinault wint zijn vijfde Tour en een jaar later Greg LeMond na een interne ‘broederstrijd’ met Hinault. Maar de bekendheid van Tapie ontploft helemaal als hij in 1986 Olympique Marseille koopt en die volksclub met straffe transfers als Jean-Pierre Papin, Eric Cantona, Didier Deschamps en Basile Boli naar de top in Frankrijk en Europa loodst. Ook in de media scoort Tapie enorm met zijn directe stijl. Zijn ster blijkt de ideale hefboom om hem politiek te lanceren. Tapie manifesteert zich als een tegenhanger van extreemrechts en zet Jean-Marie Le Pen van Front National in debatten te kijk. Tapie schopt het in 1992 nog kortstondig tot minister.

Maar de ultieme uitdaging ziet Tapie in het voetbal: hij wil met l’OM de Champions League winnen. Dat lukt in 1993 onder de Belgische ‘tovenaar’ Raymond Goethals. Tegelijk blijkt die oppertriomf het begin van de ondergang voor Tapie. Als voorzitter van l’OM heeft hij kort voor de CL-finale het competitieduel tegen Valenciennes omgekocht. Marseille speelt zo zijn vijfde titel kwijt en Tapie is verbrand in het voetbal. Rechtszaken wegens corruptie en belastingsfraude achtervolgen Tapie de komende jaren: in 1995 moet hij de cel in. Later sleept een onverkwikkelijke rechtszaak met de Franse staatsbank Crédit Lyonnais, door wie Tapie zich bedrogen voelde bij de verkoop van Adidas, nog jaren aan. Een arbitragetribunaal kent Tapie in 2008 een schadevergoeding van 403 miljoen euro toe, maar het hof van beroep herriep in 2015 die beslissing omdat het arbitrageproces mogelijk gemanipuleerd was ten voordele van Tapie. In 2019 ontsloeg de rechtbank in Parijs Tapie van rechtsvervolging in die zaak. 

Ook na de eeuwwisseling is Tapie niet bij de pakken blijven zitten. Hij tovert zichzelf nog om tot een acteur in series, schrijft boeken en koopt in 2012 de Zuid-Franse krant La Provence. “Wie dacht dat ik nog van journalisten ging houden?” zegt Tapie met een kwinkslag wanneer hij in 2014 in Aalst de ‘trofee-Raymond Goethals’ uitreikt aan Marc Wilmots. Tapie animeert ook dan de journalisten met zijn charisma en anecdotes. Hij spreekt er met weemoed over Goethals: “Raymond gaf Marseille zoveel vreugde en trots. Hij was bijzonder door zijn eenvoudigheid, competentie, vriendelijkheid en folklore. Hoe hij worstelde met namen. Papin noemde hij Tapin.”

Ook Frankrijk blikt nu nostalgisch terug op Tapie. Hoe omstreden ook door schandalen, bij het grote publiek dwong Tapie bewondering af hoe hij het Franse politieke, economische, sportieve en maatschappelijke leven gekleurd heeft. Zo herdenkt president Emmanuel Macron hem ook nu: “Zijn ambitie, energie en enthousiasme vormden een bron van inspiratie voor generaties Fransen.”