Kandidaat-kanselier Olaf Scholz: ‘Angela Merkel heeft met succes de regering geleid’

Kandidaat-kanselier Olaf Scholz (63) ziet het verkiezingssucces van de SPD als voorbeeld voor sociaaldemocraten in heel Europa – en prijst Angela Merkel.

Hebben de Duitsers voor een ‘verkeerslichtcoalitie’ gestemd?

Olaf Scholz: De burgers hebben overduidelijk voor vernieuwing gekozen. Ze willen verandering en vooruitgang. Ze hebben van de SPD de sterkste partij gemaakt en ze willen dat ik de volgende kanselier word. Samen met de Groenen en de FDP zijn we versterkt uit de verkiezingen gekomen en nu moeten we een regering zien te vormen.

De Duitsers hebben Angela Merkel drie keer een meerderheid in de Bondsdag gegeven. Zijn ze niet eerder bang voor verandering?

Scholz: Tijdens de verkiezingscampagne heb ik met veel mensen gesproken over de vraag hoe we zekerheid kunnen brengen in onzekere tijden. Waar kun je op vertrouwen? Je moet proberen te begrijpen wat burgers in rijke westerse landen bezighoudt.

En dat is?

Scholz: De mensen beseffen dat, in tegenstelling tot nog geen twintig jaar geleden, een paar landen dezelfde industriële mogelijkheden hebben als wij. Dat creëert een gevoel van onveiligheid. Dat is ook de reden waarom rechts-populistische partijen opkomen in de rijke samenlevingen van Europa, waarom Donald Trump succes had, en waarom voor de brexit een meerderheid is gevonden. Ze maken de mensen wijs dat een terugkeer naar het verleden mogelijk is. Daar moeten we op reageren.

Door wat te doen?

Scholz: Het gaat om de noodzakelijke modernisering van onze industrie, zodat er over 10, 20 en 30 jaar nog steeds goede banen zijn. Mensen zijn bang dat de welvaart verschuift naar andere continenten. Er moet eindelijk iets gebeuren. Dat is wat de mensen in de staalfabrieken, de chemieconcerns en de auto-industrie me vertelden. Duitsland moet het aandurven om de technologische en industriële basis te leggen voor een vernieuwing op lange termijn, om in minder dan 25 jaar tijd een klimaatneutraal industrieland te worden.

U denkt dus echt dat de mensen op de SPD hebben gestemd omdat die staat voor een ommekeer en vooruitgang?

Scholz: Succesvolle sociaaldemocratische partijen vinden niet dat het leven vroeger beter was. Sinds de 19e eeuw worden wij gedreven door de gedachte dat we een betere toekomst kunnen bereiken door goed beleid. En daar hebben de burgers nu voor gestemd.

Wat bedoelt u met een betere toekomst?

Scholz: Respect moet weer een grote rol gaan spelen in de samenleving. Hoe kunnen we verdeeldheid in de samenleving tegengaan? Hoe kunnen we zorgen dat alle mensen, ongeacht hun beroep of hun manier van leven, dezelfde waardering krijgen? Daar moeten we in de rijke landen een antwoord op vinden.

Wat is uw antwoord?

Scholz: Ik wil graag leven in een samenleving waarin wij elkaar als gelijken beschouwen, waar niemand neerkijkt op de ander. Progressieve partijen pleiten voor doorstromingsmogelijkheden: zij zorgen ervoor dat ook kinderen uit arme gezinnen kunnen studeren. Maar zij vinden het werk van een loodgieter of een winkelier, een pakjesbezorger of een bejaardenhulp evenveel waard als dat van iemand die, zoals ik, rechten heeft gestudeerd en als advocaat heeft gewerkt.

Tijdens de verkiezingscampagne hebt u zich opgeworpen als de ware opvolger van Merkel. Wat hebt u met haar gemeen?

Scholz: Angela Merkel heeft met succes de regering geleid, en als sociaaldemocraat heb ik geen moeite om dat te erkennen. Per slot van rekening hebben wij aan drie van de vier regeringen-Merkel deelgenomen en konden we veel zaken die voor ons belangrijk waren doordrukken. Net als Merkel weet ik dat je in de politiek volhardend moet zijn. In een federaal land als Duitsland, in Europa en in de wereld moet je met veel mensen omgaan en tot een consensus komen. Drie jaar geleden ben ik begonnen met de overeenkomst inzake een wereldwijde minimumbelasting, intussen hebben 130 landen zich ertoe verbonden. Dat was zonder volharding niet mogelijk geweest.

Hoe groot was uw aandeel in het verkiezingssucces? En hoezeer hebt u kunnen profiteren van een verzwakte concurrentie?

Scholz: Het was van doorslaggevend belang dat de sociaaldemocraten elkaar trouw zijn gebleven. Het is een hechte ploeg. Eenheid is iets wat niet van bovenaf kan worden opgelegd. Het moet uit het hart komen. En dat is ons gelukt. Dat is waarom de burgers ons hun vertrouwen hebben gegeven. Belangrijk was ook dat wij al vroeg onze kanselierskandidaat bekend hebben gemaakt. We hebben dat meer dan een jaar volgehouden, en uiteindelijk hadden we niet alleen de kracht voor een lange afstandsloop, maar ook voor de eindsprint.

Met slechts 25,7 procent is de SPD de sterkste partij in het Duitse parlement. Bewijst dat niet het einde van de volkspartijen?

Scholz: Nee, de SPD is een volkspartij. Een volkspartij wil de consensus tot stand brengen die nodig is voor een hele samenleving. Zij is dus het omgekeerde van een milieupartij, die slechts namens een deel van de bevolking spreekt. De SPD is een volkspartij geworden aan het eind van de jaren vijftig. Dat leidde uiteindelijk tot het kanselierschap van Willy Brandt en in 1969 van Helmut Schmidt. En uiteindelijk leidde dat ook tot het electorale succes dat we in 1998 hebben gekend. Nu is de SPD voor de vierde keer in de naoorlogse geschiedenis de sterkste partij van Duitsland geworden. Ons succes zal sociaaldemocratische partijen binnen en zelfs buiten Europa inspireren.

Hoezo?

Scholz: Als wij hier in Duitsland meer verbondenheid in de samenleving realiseren en de technologische modernisering in goede banen leiden, zullen anderen dat ook proberen.

Begin dit jaar stond de SPD nog maar op zo’n 15 procent, nu ziet u zichzelf al als de redder van de Europese sociaaldemocratie. Gaat u niet te hard?

Scholz: Er is meer aan de hand. De SPD heeft een proces van heroriëntering doorgemaakt. Het gaat immers om de fundamentele vraag wat sociaaldemocratische politiek betekent in een rijk kapitalistisch land als Duitsland. Wij hebben daar geleidelijk aan een antwoord op gegeven en onze koers aangehouden.

De voorbereidende gesprekken worden geleid door de FDP en de Groenen. Ze lijken de zaak onderling te willen regelen.

Scholz: Ik denk dat het goed is dat zij eerst onder elkaar overleggen. Dat kan alleen maar goed zijn voor het wederzijdse vertrouwen en de vorming van een goede regering.

Een rood-groen-rode regering, dus met Die Linke erbij, is na deze verkiezingen niet mogelijk. Was dat beter geweest om de FDP te overtuigen van een verkeerslichtcoalitie?

Scholz: Dreigen met een andere mogelijkheid is nooit een goede onderhandelingsstrategie. Een les uit het echte leven: echte genegenheid ontstaat als je oprechte belangstelling voor elkaar laat blijken.

Waaraan ontleent u uw optimisme?

Scholz: Ik heb ambitieuze plannen met ons land. En ik zal er alles aan doen om te zorgen dat we ze realiseren.

U wordt de nieuwe bondskanselier?

Scholz: Ja.