"Brexitprotocol over Noord-Ierland werkt niet en moet aangepast worden", zegt Britse minister Frost
De grens tussen Ierland en Noord-Ierland, van meet af aan een van de grootste hinderpalen van de brexit, komt opnieuw ter discussie. De kwestie wordt geregeld door het protocol over Noord-Ierland, een onderdeel van het brexitakkoord. "Maar dat protocol werkt niet", zegt de Britse minister voor Europese Zaken en brexitonderhandelaar David Frost. Hij zegt (opnieuw) dat het protocol moet worden aangepast.
In het protocol over Noord-Ierland is bepaald dat goederen die vanuit de rest van het Verenigd Koninkrijk naar Noord-Ierland worden vervoerd, aan douanecontroles worden onderworpen in de Noord-Ierse havens.
Dat bemoeilijkt de handel, vinden de Britten, die lang dralen om de douanecontroles op punt te stellen. Het zint zeker ook de pro-Britse protestanten in Noord-Ierland niet. Doordat er nu een douanegrens loopt tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië, voelen zij zich afgesneden van het Britse moederland. Dat heeft al tot gewelddadige betogingen geleid in april van dit jaar.
Maar grenscontroles aan de landsgrens tussen Noord-Ierland en Ierland zijn geen optie. Dat willen de Noord-Ierse nationalisten, die een hereniging met Ierland willen, onder geen beding toestaan. Daarom is ook afgesproken in het Goedevrijdagakkoord van 1998 dat er nooit controles aan die landsgrens mogen komen. Wordt die voorwaarde geschonden dan kunnen de onlusten weer uitbreken die het eiland jarenlang verscheurden, met meer dan 3000 doden tot gevolg.
Wat is het Noord-Ierse protocol?
Sinds de brexit, het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie, is de grens tussen Noord-Ierland en de Ierse republiek ook een buitengrens van de Europese Unie.
Maar de lange landgrens moet open blijven, is in 1998 bepaald in het Goedevrijdagakkoord dat vrede heeft gebracht op het Ierse eiland. Daarom beslisten de brexitonderhandelaars uiteindelijk om de grens in de Ierse Zee te leggen, via het zogenoemde Noord-Ierse protocol.
Het protocol bepaalt dat Noord-Ierland in de praktijk grotendeels de regels van de Europese eenheidsmarkt blijft volgen. Goederen die vanuit de rest van het Verenigd Koninkrijk naar Noord-Ierland worden vervoerd, moeten door de Britse douane in de Noord-Ierse havens gecontroleerd worden.
Daarmee wil de EU vermijden dat er via Noord-Ierland producten in Ierland - in de EU dus - terechtkomen die bijvoorbeeld niet voldoen aan de voedselveiligheidsnormen, of aan de normen voor de chemische veiligheid van kinderspeelgoed, die afgesproken zijn binnen de Europese Unie. Want sinds de brexit kan het VK eenzijdig beslissen om die normen los te laten.
"Het protocol werkt niet", zei brexitonderhandelaar David Frost vandaag tijdens een speech in de Portugese hoofdstad Lissabon, een dag vóór de presentatie van nieuwe Europese voorstellen. "Het heeft geen draagvlak meer bij één gemeenschap in Noord-Ierland. Het bereikt dus niet waarvoor het bedoeld was: het vredesakkoord instandhouden. Integendeel. Het moet veranderen."
Frost roept de EU al maandenlang op om enkele wijzigingen in het protocol toe te staan. De Britse regering eist dat de goederenhandel tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk veel soepeler kan verlopen en wil niet langer dat het Europese Hof van Justitie waakt over de toepassing van de regels in Noord-Ierland. De Britten willen in de plaats een internationaal arbitragesysteem.
Met zijn nieuwe pleidooi voert Frost de druk nog op. "We hebben een korte, maar echte kans om een nieuwe regeling uit te werken die een einde maakt aan de politieke crisis die aan het smeulen is, zowel in Noord-Ierland als tussen ons."
EU legt morgen mogelijke oplossingen op tafel
De Europese Unie wil echter geen nieuwe onderhandeling. Ze dreigde eerder al met sancties als de Britten het brexitakkoord niet uitvoeren.
Vicevoorzitter Maros Sefcovic van de Europese Commissie erkende wel dat er problemen bestaan rond de toepassing van het protocol. Morgen presenteert hij daarom een catalogus met mogelijke oplossingen voor praktische problemen die de Noord-Ierse bevolking ervaart. Het gaat dan onder meer over de aanvoer van medicijnen.
Dat bevestigde VK-correspondente Lia van Bekhoven vanavond ook in Terzake: "Brussel erkent dat de grens in de Ierse Zee verre van ideaal is, en inderdaad, Brussel zal concessies doen door toe te staan dat bepaalde Britse producten uitgevoerd kunnen worden naar Noord-Ierland zonder controles."
"Maar wat betreft de rol van het Europese Hof: die kwestie wil niemand van de Europese Unie opnieuw openbreken" zegt Lia Van Bekhoven. "Het Hof blijft toch de ultieme scheidsrechter als het gaat om conflicten over die grens."
Bekijk hieronder het gesprek hierover met VK-correspondente Lia Van Bekhoven in Terzake:
Frost beloofde in Lissabon de EU-voorstellen welwillend te bekijken, maar het is maar de vraag of ze zullen volstaan voor Londen. Frost dreigde er al meermaals mee om artikel 16 te activeren en bepaalde delen van het protocol eenzijdig op te zeggen. Dat zou de EU dan weer het recht geven om tegenmaatregelen te nemen. "Het zou uiteraard aan de EU zijn om te beslissen over vergeldingsmaatregelen, maar dat zal de situatie in Noord-Ierland niet vooruit helpen", liep Frost daar al op vooruit.
"We hebben drie, vier weken voor de boeg van harde intensieve onderhandelingen, voegt VK-correspondente Lia Van Bekhoven daaraan toe. "Vooropgesteld natuurlijk, dat Londen een akkoord wíl. En dat is iets waar ze in Dublin hun vraagtekens bij hebben, en niet alleen in Dublin."