De EU heeft het gehad met Polen. Sancties en ‘nucleaire optie’ rond stemrecht liggen op tafel
De Europese Commissie balt de vuisten tegenover Polen, nu het land zich juridisch loswrikt van de EU. Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen waarschuwde dat de Europese Unie financiële sancties tegen Warschau overweegt, naast de ‘nucleaire optie’: de Poolse regering haar stemrecht in de EU ontnemen.
Het debat in het Europees Parlement met de Poolse premier Morawiecki vond gisteren plaats in een geïrriteerde sfeer. Morawiecki werd op de vingers getikt omdat hij zijn spreektijd ruimschoots overschreed. Tijdens zijn speech keek Von der Leyen strak voor zich uit, ze applaudisseerde niet na afloop. “We kunnen en zullen niet toestaan dat onze gedeelde waarden in gevaar komen”, zei Von der Leyen.
De directe aanleiding voor de stroeve verhoudingen is een vonnis van het Poolse Constitutionele Hof begin deze maand: dat oordeelde dat sommige delen van het Europees Verdrag strijdig zijn met de Poolse grondwet. Morawiecki herhaalde in het parlement nog eens dat het Poolse Hof boven het Europees Hof van Justitie in Luxemburg staat.
Frontale aanval
“Dit is de eerste keer dat een rechtbank in een lidstaat zegt dat het Europees Verdrag in strijd is met de nationale grondwet”, aldus Von der Leyen. Het is een frontale aanval op de EU, die gebaseerd is op het gegeven dat EU-wetten boven nationale gaan (als de bevoegdheid is overgedragen aan de Europese Unie) en het Europese Hof de finale arbiter is bij de interpretatie van die Europese wetten.
De Commissie komt binnenkort met een antwoord op de uitspraak van het Poolse Hof, maar Von der Leyen somde alvast de opties op. Polen kan voor het Hof in Luxemburg gesleept worden, een voor de hand liggende maar ook langdurige procedure (al snel twee tot drie jaar). Sneller en pijnlijk voor Polen is een andere optie: de subsidiekraan naar Warschau deels dichtdraaien. In totaal kan Polen tot 2027 rekenen op ruim 125 miljard euro.
Stemrecht ontnemen
Tot slot wees de Commissievoorzitter op het befaamde artikel 7 uit het Europees Verdrag, waarmee een lidstaat het stemrecht kan worden ontnomen. Die procedure is al gestart tegen Polen (alsook tegen Hongarije) maar is vastgelopen in verdeeldheid tussen de lidstaten.
Morawiecki gaf geen krimp en betichtte de EU ervan op sluipende wijze steeds meer macht naar zich toe te trekken. Polen is volgens hem een voorbeeld voor andere lidstaten. De premier zei dat zijn land nooit “dictaten en instructies” van Europa zou accepteren. Dat wetten in de EU op democratische wijze tot stand komen, liet hij onvermeld. Evenals het feit dat Polen bij toetreding tot de EU in 2004 (en bij Verdragswijzigingen nadien) instemde met de rol van het Europees Hof.
Morgen ontmoet Morawiecki zijn EU-collega’s in Brussel tijdens hun traditionele najaarstop. De verwachting is dat verschillende leiders de Pool scherp zullen toespreken. Premier Alexander De Croo maakte gisteren in de Kamer alvast duidelijk dat hij geen begrip heeft voor de Poolse houding. “Deze uitspraak stelt een fundamenteel probleem voor de Europese rechtsorde”, aldus De Croo. “Dit arrest is dan ook een directe bedreiging voor onze welvaart en veiligheid, ook in België. Wie overtuigd is van de noodzaak van Europese samenwerking, van de noodzaak van één Europese markt, van het vrij verkeer van personen, die heeft een Europees Hof te aanvaarden. Aan die logica valt niet te ontsnappen.”