Het Vlaamse klimaatplan: veel intenties en ambities, maar het werk is nog niet af
Het Vlaamse klimaatplan heeft nog heel wat voeten in de aarde gehad. Pas iets voor half acht gisterenavond tweette minister-president Jan Jambon (N-VA) dat er een akkoord was. Hij pakte uit met 40 maatregelen en beloofde een vermindering van de CO2-uitstoot met 40 procent tegen 2030, terwijl oorspronkelijk maar sprake was van 35 procent. Hoe ambitieus is Vlaanderen en komen de klimaatmaatregelen op tijd?
De Europese Commissie schuift een uitstootvermindering van 47 procent naar voren tegen 2030. Vlaanderen blijft daar dus 7 procent onder. Vlaams N-VA-milieuminister Zuhal Demir merkte in "Terzake" op dat die 47 procent Europees nog niet afgeklopt is. Ze liet ook verstaan dat er nog andere overheden zijn dan de Vlaamse en ze wees meteen met een beschuldigende vinger naar het federale niveau. Ze zei dat de federale regering nog altijd fossiele brandstoffen subsidieert. Er is niet alleen de steun voor professionele diesel voor de transportsector. Demir haalde ook scherp uit naar de subsidiëring voor nieuwe gascentrales om de kernuitstap mogelijk te maken.
Kijk naar het interview met Vlaams minister van Energie Zuhal Demir in "Terzake" van gisteren over het nieuwe Vlaamse klimaatplan:
Hoe dan ook, Vlaanderen doet een serieuze extra inspanning tegen 2030. Want die 35 procent die Vlaanderen twee jaar geleden had beloofd, zou de Vlaamse regering niet gehaald hebben. Maar 32,6 procent werd verwacht. Er komt dus nog een serieuze extra inspanning, ruim 7 procent. Maar het werk is nog lang niet af. Er zitten in het plan veel intenties om de bedrijven, de landbouw en de gemeenten een extra inspanning te laten doen. Zullen die uitgevoerd worden? De Vlaamse regering zegt dat ze nog volop zal overleggen met die sectoren om de cijfers te halen. Veel is ook voor na 2024, voor een volgende Vlaamse regering dus.
Niet met de voeten gesleept?
Het is in elk geval geen gemorrel meer in de marge: Pas gekochte, energieverslindende huizen verplicht renoveren vanaf 2023. Bij nieuwbouw elektrische verwarming verplichten vanaf 2026 en nieuwe auto’s moeten vanaf 2029 elektrisch rijden op voorwaarde dat er tegen dan 100.000 publiek toegankelijke laadpalen zijn, naast voldoende betaalbare elektrische auto’s. Vlaanderen zit daarmee in de kopgroep met Nederland, Denemarken en Zweden. "We hebben niet met de voeten gesleept", hoorde ik van een regeringsbron.
Wordt de middenklasse pijn gedaan?
Twee jaar geleden, bij de Vlaamse regeringsvorming, waren die maatregelen nog niet mogelijk. Het heeft dus zijn tijd gevraagd tegen dat vooral N-VA de ernst van de situatie doorhad. Met het zogenoemde ecorealisme gaf de partij de indruk dat niet veel maatregelen hoefden, bang als de partij was om de middenklasse pijn te doen. De nieuwe milieuminister Demir van N-VA had door dat ze uit een ander vaatje moest tappen, nu Europa de klimaatdruk volop opvoert.
Open VLD-ministers Bart Somers en Lydia Peeters kozen de voorbije dagen voor de vlucht vooruit, door de maatregelen heel snel te willen doorvoeren. Zoals verplicht verwarmen met een elektrische warmtepomp in nieuwbouw vanaf 2023 en alleen nog nieuwe elektrische auto’s op de markt brengen al vanaf 2027. Die timing haalden ze niet, maar ze kloppen zich nu toch op de borst dat ze de lijnen hebben uitgezet. De Vlaamse liberalen lokten ook heel wat ongenoegen uit, vooral bij N-VA, maar ook bij CD&V. Door het liberaal voluntarisme gaven N-VA en CD&V de indruk met de voeten te slepen, terwijl ze beklemtonen dat de Open VLD-voorstellen niet realistisch waren.
Veestapelafbouw spreekwoordelijke olifant
In het klimaatplan zijn gebouwen en auto’s de speerpunten, maar ook landbouw moet zijn steentje bijdragen. De sector moet 10 procent meer doen. De methaanuitstoot moet tegen 2030 met 30 procent verminderen. Landbouw ligt erg gevoelig voor de Vlaamse christendemocraten omdat daar nog heel veel trouw CD&V-kiespubliek zit.
In serres verdwijnt de steun voor warmtekrachtkoppeling op basis van gas in 2023. Voor extra grasland krijgen boeren subsidie, omdat gras koolstof opslorpt. Vlaanderen is nu al koploper voor de productie van veevoeder dat de uitstoot van broeikasgassen bij dieren vermindert. Voeder wordt voor koeien nog verder geperfectioneerd zodat ze minder methaan uitstoten.
De stikstofstrijd moet later dit jaar nog worden gestreden
De deur staat ook op een kier om de veestapel te verminderen wanneer de stikstofmaatregelen later op het jaar beslist worden. Dit is een maatregel die CD&V heel wat pijn kan doen. Die partij zal ongetwijfeld een passende schadeloosstelling eisen. Toch wijst CD&V-landbouwminister Hilde Crevits erop dat een drastische inkrimping van de veestapel weinig zin heeft zolang de vleesconsumptie in Europa zo hoog blijft.
Bij een afbouw van de veestapel moet er volop vlees ingevoerd worden van buiten Europa en er is geen enkele garantie dat dit vlees klimaatvriendelijk gekweekt is, waardoor er geen klimaatwinst is. De afbouw van de veestapel noemde een krant "de olifant in de kamer". Die strijd moet dus nog later dit jaar gestreden worden.
Is dit ambitieus genoeg?
Van sommige maatregelen kan je je ook afvragen of het niet ambitieuzer kon. De verplichte renovatie voor pas gekochte, energieverslindende huizen vanaf 2023 slaat op het behalen van energielabel D. Waarom niet A, B of C?
Al komt er wel een negatieve rente op de verstrekte renteloze leningen tot 20.000 euro, wanneer kopers verder gaan dan niveau D. Vanaf 2025 komt er voor huurwoningen ook een verstrenging van de energielabels. Voor appartementen wordt dat E en voor open en halfopen bebouwing F. Ook dat kon ambitieuzer. Al komen er wel bijkomende verstrengingen in 2030 en 2040. Voor sociale woningen komt er ‘een klimaatactieplan richting 2050’. Ook dat kon ambitieuzer. Maar het geld groeit uiteraard niet aan de bomen.
Ook komt er geen kilometerheffing voor personenwagens. Dat rekeningrijden had Open VLD weer op tafel gelegd, maar de maatregel is allesbehalve populair. Er is geen draagvlak voor, is vooral te horen bij N-VA. Daar zeggen ze ook: het duurt toch een vijftal jaar tegen dat de infrastructuur van de kilometerheffing af is.
De Vlaamse regering hoopt bovendien al op 1 miljoen elektrische auto’s in Vlaanderen over een kleine tien jaar. Vergeten we ook niet dat er federaal vanaf 2026 alleen nog elektrische bedrijfswagens een belastingvrijstelling krijgen. N-VA-voorzitter Bart De Wever zegt dan ook: als je veel elektrische personenwagens hebt, waarom is een kilometerheffing nog nodig? Die stoten geen CO2-uit. Zo is dat inderdaad. Je kunt er alleen maar mee in de file staan.
Onze politici zijn deadline-junkies
Waarom hebben de onderhandelingen nog zo lang geduurd? Het klimaat is een hele boterham met veel concrete maatregelen. Heel wat technische details moesten nagerekend worden. Er waren ook de ambitieuze plannen van Open VLD. Dat zorgde voor wrevel vooral bij N-VA en dat remde de onderhandelingen af. In de politiek wordt de tijd die er is ook altijd opgebruikt. Politici in ons land zijn deadline-junkies. Ze moeten aan de rand van de afgrond staan om te springen.
En er waren twee deadlines. Morgen moet milieuminister Demir naar de klimaattop in Glasgow en ze wou niet met lege handen daar staan. Er was ook een deadline voor Vlaams minister-president Jambon. Hij is gisterenavond nog naar Berlijn gevlogen, voor een bijeenkomst vandaag met de ministers-presidenten van de Duitse deelstaten. Als Jan Jambon zijn kat had moeten sturen, zou Vlaanderen als exportregio naar Duitsland geen goede beurt gemaakt hebben.