Florence M., de fantaste van de Bataclan: ‘Ik geloofde echt dat ik een slachtoffer was’

Parijs, juni 2016. Avondje uit met de kernleden van Life For Paris (LFP), de hulporganisatie voor mensen die iemand verloren hebben of zelf gewond raakten in de Bataclan of de terrassen rond de Place de la Nation. Het valt op dat Florence M. een jurkje draagt. Tot hiertoe is ze op elk aperitief verschenen in ruime broeken en dikke laarzen.

‘Het moet zijn’, post iemand achteraf in de besloten chat, ‘dat Florence haar zelfvertrouwen aan het terugwinnen is’. En dat is verheugend. Florence, de 40 voorbij, wordt enorm gewaardeerd binnen LFP. Ze is snel, alert, begripvol. Ze zit vol goede ideeën en heeft zich als praktische geest in geen tijd onmisbaar gemaakt.

Het begint op 1 december 2015 met een snelle like van haar Facebook-alias Flo Kitty op een post van Maureen, overlever van de Bataclan. En een korte post, een week later, op de muur van Maureen. Flo Kitty stuurt: ‘Ik was die avond niet in de Bataclan. Ik ben een ‘betrokkene’. Mijn beste vriend, mijn pijler, ligt nog in het ziekenhuis. Hij ligt niet langer op reanimatie, maar wordt kunstmatig beademd.’

Haar beste vriend is Greg, de ex-drummer van de glamourband Libertin’Lips, late jaren 80. Ze zouden op 13 november samen in de Bataclan naar de Eagles of Death Metal gaan kijken, maar zij veranderde haar plannen. Florence krijgt meteen een stortvloed aan ondersteunende berichtjes.

Florence M. is praktisch aangelegd. Ze weet raad voor elke Bataclan-overlevende die door de autoriteiten naar zijn of haar concertticket is gevraagd. Bij de meesten is dat in de chaos van de nacht verloren gegaan. Florence legt uit bij wie je moet zijn voor een digitaal betaalbewijsje als je je ticket in de Fnac of via pariseventicket.com hebt gekocht.

Ze post over haar vaste vriend Manou Willshire, begin jaren 90 bassist bij de Amerikaanse band Resurrection Mary. Manou heeft nu in Los Angeles zijn eigen kledinglijn en wil LFP graag ondersteunen door zelf ontworpen vintage kledingstukken te verkopen. Hij stuurt alvast een paar ontwerpen door, en iedereen vindt ze geweldig.

Als experte in Bataclan-betaalbewijsjes ontwikkelt Florence een extra zintuig voor valse slachtoffers. Die zijn er in Frankrijk na ongeveer elke terreurdaad sinds de wet van 1986. Overwegend dat terreur gericht is tegen de republiek en niet tegen individuen, kent Frankrijk een Garantiefonds dat mits voorlegging van minimale bewijsstukken, zoals een ticket voor de Eagles of Death Metal, onmiddellijk een voorschot uitkeert en daarna alle medische kosten draagt.

Cédric R., een ex-ambulancier, vraagt in de forumgroep of iemand tegenover de politie kan getuigen dat hij die avond in de Bataclan was. Hij staat op geen enkele lijst. Tijdens een aperitief beklaagt hij zichzelf: ‘Zoals het nu loopt, kan het wel vijf jaar duren voor ik vergoed ga worden. Was ik maar naar de Eagles of Death Metal gaan kijken. Als een stommerik ben ik daar voorbijgelopen en heb ik een Carlsberg gedronken op het terras van het café.’

Cédric beweert dat hij die avond als een van de allereersten zorgen aan gewonden toediende, en dat hij getraumatiseerd is. Als blijkt dat hij Florence heeft gevraagd om bij Fnac een betaalbewijsje voor hem te ritselen, wordt hij uit de groep gezet.

Er is ook Christophe T. Zijn hartsvriendin Cécile – moeder van twee – is vermoord in de Bataclan, zegt hij. T. is 2 meter lang, buitengewoon onbeschoft in z’n commentaren en altijd drager van vierkante brillenglazen.

Hij wordt op het gesloten LFP-forum al snel Lurch genoemd, naar de butler uit The Addams Family. Lurch beklaagt zich voortdurend over doodsbedreigingen die hij ontvangt per sms, maar als hem een screenshot wordt gevraagd, stuurt hij iets onleesbaars. Als Florence voorstelt om een festival te organiseren, post Lurch: ‘Ik zie dat niet zitten. Ik denk dat ik de groep ga verlaten.’

Dat doen de LFP-forumleden voortdurend: dreigen de groep te verlaten. Ook Florence doet het een paar keer, tot ze voldoende berichtjes heeft ontvangen van mensen die haar smeken om te blijven. Tijdens een drink merkt Florence de weduwnaar van Cécile op. Ze spreekt hem aan, wijzend naar Lurch: “Ken jij hem daar?” Nee, zegt de man: “Nooit van mijn leven gezien.”

Exit Lurch.

LFP-schatbewaarster Stéphanie Z. heeft op elke herdenking of tijdens elk aperitief haar verdenkingen tegenover Audrey G. present. Maanden na 13 november sleept Audrey zichzelf nog altijd verder op krukken en een ingegipst been, onafscheidelijk van haar vijfjarige dochter met wie ze tot laat in de nacht op café blijft zitten. Als iemand vraagt of dat kind niet hoort te slapen, begint ze over iets anders.

In de zomer van 2016 wordt de status van Audrey – nog steeds in het gips – uniek. Ze zegt slachtoffer te zijn van én de aanslagen in Parijs én de aanslag in Nice, 14 juli 2016. Ze is daar gelukkig ongedeerd gebleven, maar “mentaal is het een zware klap”. Audrey heeft bij meerdere leden van LFP geld geleend en nooit terugbetaald. Als ze voelt dat er binnen de groep vragen rijzen over hoe iemand bijna een jaar lang met zijn been in het gips kan zitten, kondigt Audrey G. begin november 2016 op het forum aan dat ze “eindelijk” een afspraak heeft voor de langverwachte operatie in het Georges Pompidou-ziekenhuis in Parijs. Stéphanie Z. besluit haar daar in de hal op te wachten. Als Audrey G. een eind voorbij het vermelde tijdstip nog niet is komen opdagen, belt Stéphanie haar. “Ik ben onderweg”, zegt Audrey. “Ik ben er zo.”

Enkele minuten later is Stéphanie ooggetuige van enorme paniek in het ziekenhuis, dat moet worden ontruimd. Er is zonet een anonieme bommelding gekomen.

Op Facebook post Audrey: “Mijn operatie is uitgesteld! Als gevolg van een anoniem telefoontje. Overal politie! Bedankt, bende smeerlappen. IK HAAT JULLIE.” Audrey zal tegen alle evidenties in blijven betwisten dat zij de bommelder was.

Drank en cannabis

Dat Florence M. opeens jurkjes begint te dragen, komt niet door herwonnen zelfvertrouwen. Op donderdag 2 juni 2016 heeft ze zich gemeld bij de penitentiaire dienst SPIP in Val-de-Marne met een elektronisch bakje om de arm. Ze wordt die dag bevrijd van haar enkelband. Ze heeft een aantal veroordelingen voor oplichting staan. Ze droeg de enkelband nog toen ze zich in de kantoren van de politie in Créteil aanbood. Ze liet de agent haar gegevens noteren: Florence M., geboren in Charenton-le-Pont. Beroep: styliste. Ze zegt: “Ik wens klacht neer te leggen tegen Salah Abdeslam wegens poging tot moord.”

Ze overhandigt de politie een betaalbewijsje van een concertticket in de Bataclan, 13 november 2015. Anders dan ze haar vrienden bij LFP deed geloven, beweert ze nu dat ze wél in de Bataclan was. Haar aangifte zal haar bij het Garantiefonds 25.000 euro opleveren.

In de aanloop naar 13 november 2016 moet er met de Parijse burgemeester Anne Hidalgo worden onderhandeld over hoeveel slachtoffers de herdenkingsplechtigheid mogen bijwonen en in welke mate het stadsbestuur zal bijdragen aan verplaatsings- en hotelkosten. Niet genoeg, vinden ze bij LFP, aangevuurd door Florence, in een furieuze post: “Ik ben razend. De burgemeester van Parijs geeft geen flikker om de slachtoffers. Eerlijk, ik heb geen zin meer om hiermee door te gaan.” Na haar post beslist LFP een open protestbrief te sturen naar de media. Binnen de dag willigt Hidalgo alle eisen in.

Enkele dagen voor de herdenking van één jaar 13/11 poseert Florence omringd door zeven Bataclan-overlevenden voor Paris Match. Het foto-onderschrift noemt de acht namen en zegt over Florence: “Zij vertegenwoordigt haar nog steeds gehospitaliseerde beste vriend.”

Het verhaal van Arthur Dénouveaux, de man helemaal rechts op de foto, is bijzonder. Hij stootte twee weken na 13/11 op een interview met Jesse Hughes, de frontman van Eagles of Death Metal, ook in Paris Match. Jesse vertelde over die nacht: “Het is een jonge Fransman die ons leven heeft gered. We volgden hem en hij zette ons in een taxi. Hij betaalde zelfs de rit, maar de chauffeur wilde het geld niet. Sindsdien bewaar ik dit bankbiljet, dat ik altijd zal bewaren.”

De man die de band hielp was Arthur Dénouveaux.

Enkele dagen na deze foto wordt er een feestje georganiseerd met de leden van de Eagles of Death Metal. Florence regelt hotelkamers, drankjes en cannabis. Ze post op Facebook selfies van zichzelf, arm in arm met Jesse Hughes. Commentaar van een Bataclan-overlever: “Dit werd niet aangekondigd. Met reservaties? Geheim?”

Onder haar Facebook-alias Flo Kitty: “We konden een privéfeestje niet aankondigen, want dan was het niet meer... privé.”

Hartaanval

Begin 2017 heeft Florence nog steeds deurwaarders achter zich aanzitten. Uiteindelijk biedt Arthur Dénouveaux haar in maart een deeltijds arbeidscontract aan als ‘verantwoordelijke administratie en evenementen’ bij LFP. Ze zal 25 uur per week voor de organisatie werken en ontvangt 1.100 euro netto.

Ze stuurt alle leden van de raad van bestuur een Word-bestand met de draft van een interview met Manou Willshire. Het zal in het Amerikaanse modemagazine Nylon gepubliceerd worden. Manou presenteert er zijn nieuwe kledinglijn, waarvan de opbrengst naar LFP zal gaan. In het interview zegt hij: “Ik werd erg getroffen door wat er in Parijs is gebeurd. Mijn vriendin Flo is heel snel vrijwilligster geworden. Life For Paris heeft de zwaar gewonde Greg geholpen. Hij is nu bij bewustzijn en hij is hier, bij mij.”

Juist, Greg, die ‘beste vriend’ van Florence. De andere leden van LFP hebben hem nooit te zien gekregen, zelfs niet op een foto in het ziekenhuis of zo. Na zijn transfer naar een revalidatiecentrum in Normandië, schrijft Florence, “is hij teruggekeerd naar de Verenigde Staten”.

De beloofde pdf van het artikel in Nylon krijgen ze bij LFP ook nooit te zien. En er is een statutair probleempje. Florence behoort al anderhalf jaar tot de raad van bestuur, maar die functie is niet combineerbaar met een administratieve baan. Ze mailt: “Jullie willen mij weg uit de raad van bestuur om me uit te buiten als slavin?” Manou bemiddelt, per mail, vanuit L.A.. Florence leidt aan het syndroom van Cushing, schrijft hij, en daardoor overreageert ze wel eens. Hij beëindigt zijn mail met: “Ik ga jullie laten, ik moet Greg naar het ziekenhuis brengen.”

Het is de voorzitster van LPF die erop staat dat Florence kiest: raad van bestuur of baan. Op het hoogtepunt van de discussie stuurt Manou vanuit L.A. per alarmerende mail dat Greg net een hartaanval heeft gekregen die hem wel eens fataal kan worden. Dit, suggereert hij, is misschien niet het moment voor grote discussies met Florence.

De voorzitster besluit zich te verdiepen in de online-activiteiten van Florence en Manou. Bizar is dat: ze zijn altijd simultaan online of offline, ook al woont de ene in Frankrijk en de andere in de VS. Ze hebben op Facebook exact dezelfde vrienden, posten exact dezelfde herinneringen, begaan exact dezelfde taalfouten. Het gaat intussen beter met Greg, zo kan Manou melden. Stéphanie Z. is steeds intenser met Greg gaan chatten. Op een dag neemt de schatbewaarster Florence apart en zegt: “Ik denk dat ik verliefd aan het worden ben op Greg.”

Door haar slachtofferstatus heeft Florence recht op psychologische nazorg. Bijna alle overlevers zijn in behandeling bij dokter G., die zijn praktijk heeft in een Haussmann-achtig gebouw in de buurt van Place du Trocadéro. Op 4 september 2017 kruist Florence bij het binnengaan van het dokterskabinet een andere Bataclan-overleefster. Zij licht de voorzitster in. Die laat navraag doen bij het Garantiefonds. Florence M. staat daar op de lijst van slachtoffers in de Bataclan, heel anders dan ze bij LFP heeft verteld.

Dertien november was de eerste keer dat de Facebook Safety Check in Frankrijk werd geactiveerd. De voorzitster laat uitzoeken of en hoe Flo Kitty zich die avond heeft gemanifesteerd. Ze heeft zich als veilig aangevinkt en postte: “Geen zorgen, ik ging uitgaan vanavond, maar heb geannuleerd.”

Eenzame vrouw

Henri Beunders, emiritus en hoogleraar Publieke Opinie aan de Erasmus Universiteit, vindt het verhaal van Florence “typerend voor de heiligverklaring in onze huidige slachtoffercultuur”. Ooit, merkt hij op, vijftig jaar geleden, werd een slachtoffer soms niet eens toegelaten in de rechtbank, en al helemaal niet gehoord.

“Met deze Florence heeft de beweging van alle aandacht voor de dader naar alle aandacht voor het slachtoffer de halve cirkel doorlopen naar de top”, vindt Beunders. “Slachtoffers krijgen intussen veel aandacht, en terecht meestal. Maar mensen die zich ook slachtoffer wanen van iets wat niet erkend wordt – armoede, eenzaamheid of het zijn van een grijze muis – kunnen de afgunst daarover compenseren door aandacht en erkenning te eisen. Afwijzing en niet-erkenning, en ook seksuele teleurstelling, vormen vaak de psychische achtergrond.”

Alexandre Kauffmann, journalist bij Le Monde en Slate, deed voor zijn boek en podcast La mythomane du Bataclan ruim een jaar research rond Florence M. “Enkele slachtoffers zeiden achteraf meer pijn te voelen door haar bedrog dan door de aanslagen zelf”, zegt hij. “Zij betekende echt veel voor hen, ze werd op handen gedragen.”

Kauffmanns eigen vader zag in de jaren 80 als journalist drie jaar lang geen daglicht toen hij in Beiroet werd gegijzeld door de Hezbollah. Kauffmanns moeder lag hierdoor als activiste mee aan de basis van het Franse Garantiefonds. Zij werd destijds constant benaderd door mensen die beweerden met de gijzelnemers te kunnen bemiddelen, maar alleen uit waren op geld. “Naar mijn gevoel deden de Bataclan-bedriegers hetzelfde”, schrijft Kauffmann op het eind van zijn boek.

Op zoek naar vrienden

Er zijn in Frankrijk intussen een twintigtal valse slachtoffers berecht, onder wie ook Cédric L., die twee jaar cel kreeg. Volgens zijn gsm-gegevens bevond hij zich op het moment van de aanslagen 30 kilometer buiten Parijs. Tijdens een proces tegen een andere bedriegster pleitte advocaat William Bourdon: “Wij moeten ons vragen beginnen stellen over de buitengewone effecten van deze aanslagen. Slachtoffers worden tegenwoordig heilig verklaard, ze rechtvaardigen alle aandacht van de hele natie.”

Alexandre Kauffmann: “Ik vond het geval van Florence bijzonder vanwege het hoge aantal plotwendingen en de lange duur. Ik ben er zeker van dat zij in het begin vooral op zoek was naar vrienden. Ze werd ooit verkracht, onderging abortussen en ondernam in 2012 een zelfmoordpoging. Ze was heel eenzaam, en had aanvankelijk niet het idee om geld te stelen. Ze wilde affectie geven en ontvangen. Wat mij boeide, was het steeds groter wordende web van leugens. Ik kwam uit bij de Parijse rockscene van de late jaren 80, toen zij optrok met de twee mannen die de pilaren vormden van haar fantasie, Greg en Manou. Florence moest vaak improviseren, maar stak veel energie in haar rollen. Als ze Manou iets liet zeggen over het weer in Los Angeles, ging ze eerst het weerbericht daar checken.”

Florence werd door een rechtbank in Créteil veroordeeld tot vier jaar effectieve gevangenisstraf.

In de aanloop naar haar voor het proces opgesteld psychiatrisch rapport zegt ze: “Op een gegeven moment wist ik niet meer waar ik was. Ik was daarin ondergedompeld. Ik begon dezelfde symptomen te krijgen als zij (de echte slachtoffers, red.): bang zijn voor mensen. Niet meer in bepaalde wijken kunnen gaan. Ik geloofde echt dat ik een slachtoffer was.”

Het is de agent die twee jaar daarvoor haar Bataclan-betaalbewijsje in ontvangst nam die haar na haar arrestatie op 13 februari 2018 confronteert met de bewijzen dat zij, Manou en Greg een en dezelfde persoon zijn, en echt alles verzonnen is. Haar eerste reactie: “Nee, ik was niet in de Bataclan, maar ik hád daar kunnen zijn. Ik ken veel mensen die daar waren.”