Heeft de klimaattop genoeg opgeleverd? ‘De klok tikt, wij zijn de klok’
De wereld scherpt haar klimaatambities aan en de armste landen wordt extra financiële hulp in het vooruitzicht gesteld voor de nodige groene miljardeninvesteringen. Met dit slotakkoord werd de top in Glasgow zaterdagavond afgesloten. Maar tevredenheid is er niet: ‘Onze planeet hangt aan een zijden draad.’
EU-onderhandelaar Frans Timmermans zat er voor zijn kleinzoon Kees van één jaar. Die van het zinkende eilandstaatje Tuvalu voor zijn drie kleinkinderen. En de Britse voorzitter van de klimaattop Alok Sharma voor de toekomst van alle kinderen en kleinkinderen. Wat de vertegenwoordiger van Bangladesh de conclusie ontlokte dat in Glasgow werd onderhandeld over iets dat niet onderhandelbaar zou moeten zijn.
Wie terugkijkt op de zaterdagnacht afgeronde klimaattop, vraagt zich af: is zo’n twee weken durend onderhandelingscircus echt nodig? Spreken de feiten niet voor zich? De wereld staat (letterlijk) in brand, oogsten mislukken, ijskappen smelten, overstromingen en tornado’s teisteren dorpen en steden, miljoenen mensen sterven jaarlijks door luchtvervuiling, dier- en plantensoorten verdwijnen in een steeds hoger tempo.
Holle beloften
Ook in de plenaire vergaderzaal in Glasgow werden grote woorden allerminst geschuwd. Over de hele wereld die toekijkt (Sharma), de vrees voor oorlog bij inactie (Timmermans) en over de holle klimaatbeloften van premiers en presidenten (VN-baas António Guterres). “Als we zeggen dat dit levensbedreigend is, moeten we ernaar handelen”, zei de Amerikaanse klimaatgezant John Kerry.
In de eerste week was er voorzichtig optimisme toen regeringsleiders ambitieuzere CO2-reductieplannen presenteerden en opriepen tot “actie, actie, actie” (de Nederlandse premier Mark Rutte). “Maar dit heeft zich niet vertaald in concrete afspraken”, concludeerde Tuvalu-onderhandelaar Seve Paeniu in de laatste cruciale uren van de klimaattop. De dramatische oproep van zijn minister van Buitenlandse Zaken – die tijdens zijn speech tot zijn knieën in het zeewater stond – ten spijt.
Hogedrukketel
Het ‘Pact van Glasgow’, zoals Sharma het resultaat boekte, bevat niettemin twee voor het klimaat positieve zaken. Ten eerste is het klimaatakkoord van Parijs (2015) aangescherpt. Werd in Parijs afgesproken de opwarming van de aarde onder de 2 graden te houden en te streven naar 1,5 graad, in Glasgow is die 1,5 graad tot het minimaal noodzakelijke gebombardeerd. Een half jaar geleden wilden China en de olieproducerende landen hierover absoluut niet spreken. De recente klimaatrampspoed, publieke druk maar ook de hogedrukketel van Glasgow hebben hen doen omgaan.
Belangrijker dan beloften over temperatuurstijging aan het eind van de eeuw is de afspraak van de landen om snel met nieuwe, aangescherpte CO2-doelen te komen waarvan de uitvoering jaarlijks wordt besproken. Dat moet voorkomt dat dit “beslissende decennium” verloren gaat.
Achterkamertjesdeal
Daarna wordt het Glasgow-pact vager. De ontwerptekst om kolencentrales te sluiten en subsidies voor de winning van olie en gas af te bouwen – door Greenpeace verwelkomd als “een doorbraak” – werd uiteindelijk onder druk van China, India en olieproducerende landen afgezwakt tot “inspanningen” om de meest vervuilende kolencentrales te verminderen en alleen “inefficiënte” subsidies (niet nader gedefinieerd) uit te faseren.
China speelde dit keihard en dreigde een uur voor het einde de hele klimaattop op te blazen als het zijn zin niet kreeg. Achter de schermen werd het compromis door de Chinese onderhandelaar Xie Zhenhua, Timmermans, Kerry, Sharma en de Indiase milieuminister Bhupender Yadav in elkaar gesleuteld. Sharma verontschuldigde zich later voor deze last minute achterkamertjesdeal.
100 miljard dollar
Ronduit teleurstellend voor de armere landen is het Glasgow-pact over financiële hulp om hen te helpen bij de omschakeling naar een duurzame economie. Sinds 2009 ligt er de belofte van 100 miljard dollar per jaar tussen 2020-2025 voor die klimaatinvesteringen, maar die werd opnieuw niet met harde toezeggingen ingevuld. Wel was er de hernieuwde belofte het te doen.
Ook financiële compensatie voor de schade door droogte en overstromingen bleef uit. De ontwikkelingslanden vroegen een speciaal fonds, want zij vervuilen tenslotte het minst, maar lijden het meest onder de elders veroorzaakte klimaatverandering. Ze kregen een “dialoog”. Hier lagen de EU en de VS gezamenlijk dwars uit vrees voor ongelimiteerde financiële claims.
Juiste richting
Betrokken onderhandelaars verklaren het bescheiden resultaat uit de ongekende balanceeract die een VN-klimaattop is. Kwetsbare eilanden, arme landen, rijke landen, olie- en gas producerende landen, democratieën en dictaturen die het met z’n 197’en unaniem eens moeten worden. Dan resteert al snel de kleinste gemene deler.
Ondanks de opbeurende woorden na afloop van de 26ste klimaattop – “goed akkoord”, “1,5 graad leeft nog” –erkenden alle betrokkenen dat het niet meer dan een stap in de juiste richting is. Guterres: “Onze planeet hangt aan een zijden draad.”
“Natuurlijk hadden we meer gewild, maar tel je zegeningen”, zei Timmermans. Guterres stelde dat klimaattop nummer 27 volgend jaar in Egypte nu begint. Zoals een ervaren onderhandelaar het formuleerde: “De klok tikt, wij zijn de klok.”