Vzw Klimaatzaak stapt opnieuw naar rechter om bindende doelstellingen af te dwingen: ‘Regeringen moeten actie ondernemen’

Vijf maanden geleden kreeg Klimaatzaak en haar 58.000 mede-eisers bijna over de volledige lijn gelijk in de zaak die het had aangespannen tegen de Belgische staat. De rechter bestempelde het Belgische klimaatbeleid als een schending van de maatschappelijke zorgplicht en van het recht op leven en een gezinsleven. “Een enorme uitspraak”, zegt Carole Billiet, advocate van Klimaatzaak. “Ik weet niet of we daar genoeg bij stilstaan, maar 58.000 mensen... eigenlijk zegt de rechter dat het recht op leven van alle Belgen geschonden is.”

Vijf maanden later is er van de blijdschap over de gewonnen rechtszaak niet zo veel meer over. Meer zelfs, Klimaatzaak gaat nu in beroep tegen de uitspraak en ziet daar twee grote redenen voor. Eerst en vooral omdat de regering nog geen actie ondernam. “Wij dachten: ons werk zit erop”, zegt Ignace Schops, vicevoorzitter van Klimaatzaak. “Het is niet onze hobby om klimaatzaken aan te spannen.”

De vzw wijst naar Duitsland, waar de regering-Merkel een week na een soortgelijke uitspraak van het Duitse grondwettelijk hof haar ambities inzake emissie bijstelde tot min 65 procent tegen 2030. “Bij ons bleef het oorverdovend stil”, zegt Schops. “Er kwam geen reactie. Of toch wel: onze eerste grote klimaatramp kostte het leven aan 41 mensen. Toen beseften we dat we opnieuw actie moesten ondernemen.”

In september volgde nog een open brief aan premier Alexander De Croo (Open Vld). Maar ook toen kwam er geen reactie. “We hebben lang gediscussieerd en de voor- en nadelen tegen elkaar afgewogen”, zegt ook Francesca Vanthielen, een van de elf initiatiefneemsters van Klimaatzaak. Een van de grootste nadelen is de lange duurtijd: wellicht is Klimaatzaak weer vertrokken voor een jarenlange procedure alvorens er een uitspraak komt. Ook Vanthielen erkent dat. “Maar nietsdoen is ook geen optie”, zegt ze. “We wilden op onze oude dag kunnen zeggen dat we alles geprobeerd hadden.”

Scheiding der machten

Al is er naast het aanvuren van de overheid nog een belangrijker doel: Klimaatzaak hoopt vooral om via de rechtbank bindende emissienormen te kunnen opleggen aan de regeringen van ons land. Dat gebeurde bijvoorbeeld in de soortgelijk Urgenda-zaak in Nederland wel. Nochtans had de Brusselse rechtbank van eerste aanleg in juni net geoordeeld dat niet te kunnen doen zonder de scheiding der machten te doorbreken.

De advocaten van Klimaatzaak zijn een andere mening toegedaan. Volgens hen is de consensus verder gerijpt sinds 2015, toen de zaak eerst werd ingediend. “In het Klimaatverdrag van Parijs in 2015 heeft de wereld voor het eerst aangegeven welke mate van opwarming schadelijk is voor de mensheid en de ecosystemen waarop we vertrouwen, namelijk meer dan 1,5 graden”, zegt advocaat Roger Cox. 

En dus is er volgens Klimaatzaak sprake van een minimale nodige inspanning om te voorkomen dat er onomkeerbare gevolgen zijn. “Aangezien er voor het minimale geen beleidsmarge is voor de overheid, kan een rechter zo’n uitspraak doen zonder zich zorgen te maken over het schenden van de scheiding der machten”, zegt Billiet. Ze erkent wel dat een rechter zich niet kan uitspreken over de manier waarop dat moet gebeuren. “Daarnaast stelt ook het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens dat er bij een schending van de rechten van de mens, er een daadwerkelijk rechtsmiddel tegenover gesteld moet worden.”

Concreet pleit de vzw ervoor om de uitstoot van CO₂ lineair naar beneden te halen: tegen 2025 moet de uitstoot lineair en met minstens 48 procent gedaald zijn, tegen 2030 met minstens 65 procent. “En dat is dan gebruikmakend van de meest gunstige verdeelsleutel voor België, met name die op basis van de huidige emissies in plaats van het inwonersaantal”, laat Klimaatzaak weten. “Deze berekening bevoordeelt geïndustrialiseerde landen met een grote historische uitstoot.”