Jan Jambon wilde een ‘chirurgische ingreep’. Tot zijn eigen verbazing werd het meer

Woensdagmiddag. Premier Alexander De Croo (Open Vld) krijgt een telefoontje van Jan Jambon. De Vlaams minister-president heeft zo dadelijk een afspraak met VTM Nieuws en de openbare omroep. Bij het binnengaan van het parlement zal hij voor hun camera’s oproepen tot een nieuw Overlegcomité. Dat heeft hij ’s ochtends per telefoon besproken met zijn drie vices: Bart Somers (Open Vld), Hilde Crevits (CD&V) en Ben Weyts (N-VA). Zij gaan akkoord.

Jambon beseft dat de media het nieuws gretig zullen oppikken en belt nog snel naar De Croo om hem te verwittigen. De twee regeringsleiders doen dat vaker tijdens deze crisis. “De cijfers zijn ernstig”, zegt hij. “Ik vind dat we nieuwe maatregelen moeten nemen.” Concreet wil Jambon een scherp afgelijnde ‘chirurgische ingreep’ uitvoeren: een sluiting van de binnenevenementen. Dit moet volgens hem volstaan. In ruil wil hij de sector financiële steun geven.

Dat is een stevige ommekeer. Dinsdag heeft Jambon nog als minister van Cultuur een brief naar De Croo gestuurd met de vraag te versoepelen. Volgens het Koninklijk Besluit dat de nieuwe coronaregels vastlegt, mogen amateurverenigingen wel optreden maar niet repeteren. Absurd, klinkt het op zijn kabinet. “Repetities en activiteiten van verenigingen kunnen perfect veilig doorgaan. We vragen dus dat deze activiteiten weer worden toegestaan.”

In de federale regering wordt de aankondiging van Jambon gezien als een vlucht vooruit. Hij slaagt er niet in om forse maatregelen door te duwen in het Vlaamse onderwijs, klinkt het, waardoor hij de bal naar hen doorkaatst. Paniekvoetbal, luidt het ook. De vierde golf slaat immers harder toe in Vlaanderen dan in Brussel en Wallonië. De voorbije dagen moesten zelfs patiënten uit het UZ Gent worden overgebracht naar Wallonië.

Inschattingsfout

Die woensdagochtend laat Jambon zich leiden door twee alarmerende telefoontjes met toplui uit de ziekenhuiswereld. Dat hun personeel nu in een razend tempo begint uit te vallen, klinkt het, waardoor ze stilaan bezwijken. En dat ze binnenkort moeten kiezen tussen wie wel en geen zorg meer zal krijgen. De gesprekken maken indruk. Hij wist dat de ziekenhuisopnames gingen stijgen, maar de operationele problemen blijken erger dan verwacht.

Wat ook meespeelt, is de vernietigende beeldvorming rond de concerten in het Sportpaleis. Het vorige Overlegcomité op 26 november zette hiervoor nog het licht op groen. Diezelfde avond zaten 17.000 fans mee te zingen met Niels Destadsbader. Intussen moeten ziekenhuizen niet-dringende operaties uitstellen, wat meer en meer tot opstand leidt. “Ik ga dan maar in het Sportpaleis opereren”, verkondigt handchirurg Ilse Degreef van het UZ Leuven.

Of Jambon een bocht maakte? Ja, maar dat is daarom nog geen probleem, vinden ze bij N-VA. De evolutie van het virus is per definitie bochtig. Een politicus die niet meegaat in die bochten, vliegt eruit. Wie de noodkreten in de media en de statistieken van woensdag bekijkt, kan begrijpen waarom de realiteit er plots minder rooskleurig uitzag.

Jambon heeft wel een duidelijke inschattingsfout gemaakt. Op het moment van zijn aankondiging was de verwachting dat de federale zwaargewichten hem wandelen zouden sturen, of hoogstens akkoord zouden gaan met een sluiting van de evenementen. Een kort digitaal overleg en klaar.

Dat valt tegen. De woorden van Jambon zijn nog niet koud of federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) houdt een persconferentie over de nieuwe teststrategie. Hij grijpt de aanwezigheid van de journalisten aan om het gaspedaal in te duwen. Jawel, er zijn inderdaad extra maatregelen nodig, klinkt het. Maar niet alleen voor evenementen. Óók in de klas, voor jeugdactiviteiten en in andere sectoren.

Niet meer te stoppen

Aanvankelijk probeert De Croo nog af te remmen door een nieuw advies op te vragen bij het GEMS-adviescomité. Maar wanneer de adviezen van de GEMS donderdagochtend uitlekken, is het hek volledig van de dam. Plots pleiten zij voor de herinvoering van de sociale bubbel, de sluiting van de scholen en een sluiting van de horeca om 20 uur. Zelfs coronacommissaris Pedro Facon is verwonderd over de plots wel erg sterke toon.

Vanaf dan wil niemand in de Wetstraat nog gezien worden als diegene die de samenleving en de zorgsector blootstelt aan onverantwoorde risico’s. “De uitspraken van Jambon hebben een dynamiek op gang gebracht die niet meer te stoppen bleek”, zegt een federale regeringsbron. “Zeker toen het advies van de experts op straat lag.” Sowieso hadden de leden van het Overlegcomité al door dat de maatregelen van een week eerder ‘op het randje’ waren.

Dat de experts van de GEMS en later het Overlegcomité met stevige maatregelen kwamen, toont aan dat Jambon allicht gelijk had om aan de alarmbel te trekken. Tegelijk toont het bochtenwerk nog maar eens dat N-VA gewrongen zit met de corona-aanpak. Wekenlang klonk er kritiek op Vandenbroucke die veel te fors wilde ingrijpen, nu nam Jambon uit het niets het voortouw. 

Als klap op de vuurpijl moet N-VA ook een sluiting van de scholen aanvaarden: de kerstvakantie voor het basisonderwijs wordt een week uitgebreid. Al benadrukte de Vlaams minister-president na het Overlegcomité dat die ingreep “een minimale pedagogische impact” had. “Dat vonden we belangrijk.”